“Μια ιστορία που μιλάει για φόβo και θάρρος, για φιλία που δε γνωρίζει όρια, για ευγνωμοσύνη και μνήμη. Μιλάει για αυτούς που, όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με το θεριό, ακούν την εσωτερική τους φωνή, την καρδιά τους, και βρίσκουν τη δύναμη να αποφασίσουν για την τύχη τους. Μιλάει όμως και για εκείνους που βάζουν σε κίνδυνο τον εαυτό τους, υπερασπίζοντας το δικαίωμα στη ζωή.” Όλοι αναζητάτε αναγνωστικές προτάσεις για την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, έτσι δεν είναι; Τι θα λέγατε να συζητούσαμε σήμερα για ένα πολύ δυνατό και βραβευμένο με το ‘Βραβείο Ελληνικού Τμήματος ΙΒΒΥ’ βιβλίο; Δεν θα διαβάσετε μέσα σε αυτό για πρόσωπα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου ή για γεγονότα συγκεκριμένα αλλά, πιστέψτε με, τα μηνύματά του θα σας αγγίξουν βαθιά!
Κείμενο & Εικόνες: Κέλλυ Ματαθία – Κόβο Kelly Matathia Covo
Προτεινόμενη ηλικία: 5+
“Όταν ήμουνα μικρή, μιλούσαμε συχνά για τις περιπέτειες, τις αγωνίες και την υπεράνθρωπη προσπάθεια που έκαναν για να σωθούν από το θεριό του πολέμου η μητέρα μου και η οικογένειά της. Πώς ξέφυγαν, πού κρύφτηκαν, ποιοι ήταν εκείνοι οι απλοί, δίκαιοι άνθρωποι που είχαν το θάρρος να αντισταθούν και να βάλουν σε κίνδυνο τη ζωή τους για να σώσουν ανθρώπους. Μάλλον κάπου μέσα μου πάντα ήξερα ότι έπρεπε να κάνω κάτι μ’ αυτήν την ιστορία. Έτσι, μια μέρα, και ενώ είχα ξεκινήσει να γράφω κάτι εντελώς διαφορετικό, τα δάχτυλά μου άρχισαν να πληκτρολογούν αυτά που είναι εδώ γραμμένα. Η μόνη εξήγηση που μπόρεσα από τότε να δώσω στον εαυτό μου είναι ότι τα χέρια μου τα καθοδήγησε η καρδιά μου. Και η καρδιά πάντα ξέρει.” , Κέλλυ Ματαθία-Κόβο
Ένα προσωπικό βίωμα γίνεται η αφορμή για να μας εξιστορήσει η συγγραφέας τον πόνο και τη φρίκη του ξεριζωμού! “Θυμάμαι, πριν πολλά χρόνια, σ’ ένα μεγάλο καταπράσινο βοσκοτόπι, ζούσαν χαρούμενα κι αρμονικά πρόβατα, κατσίκες, κουνέλια και λαγοί, κότες, κόκορες και ποντικοί. Εκεί ζούσαν ο κύριος και η κυρία Μπε με τα επτά μικρά τους προβατάκια.” Κάποια μέρα έφθασαν στα αυτιά του κύριου Μπε φήμες για άγρια θεριά που ήθελαν να πιάσουν τα πρόβατα και να τα απομονώσουν… “Γιατί; αναρωτήθηκε. Να ‘ναι άραγε η γούνα μας πιο όμορφη και πιο ζεστή; Ή μήπως είν’ η γη μας πιο πράσινη και ζηλευτή;” [Αλίμονο, αν ακόμη και τώρα, σαν ενήλικας, ξέρω να απαντήσω σε αυτό το βασανιστικό ερώτημα…] Η παράξενη απειλή πλανιόταν στον αέρα και όλα τα πρόβατα ζούσαν μέσα στην αγωνία! “Ώσπου ένα βράδυ κατέβηκαν τα θεριά απ’ τα βουνά και τα παγίδευσαν. (…) Και το χειρότερο…τα ανάγκασαν να φορέσουν κίτρινα καπέλα.” [Σε αυτό το σημείο της αφήγησης η Κωνσταντίνα μου, που ήταν 6 χρονών όταν το πρωτοδιαβάσαμε, με ρώτησε γιατί ήταν το χειρότερο να τους φορέσουν καπέλα και μιλήσαμε για τον διαχωρισμό των Εβραίων από τους υπόλοιπους πληθυσμούς αιχμαλώτων και την λανθασμένη θεωρία πως κάποιοι άνθρωποι είναι καλύτεροι από τους άλλους!] Ο κύριος και η κυρία Μπε δεν αφέθηκαν στην προδιαγεγραμμένη μοίρα τους μα αποφάσισαν πως έπρεπε να φύγουν! Ετοίμασαν τα πράγματά τους και ο κύριος Μπε βρέθηκε με τους έμπιστους φίλους του, τον Κόκορα και τον Ποντικό για να καταστρώσουν το σχέδιο της διαφυγής! Ο φίλος του ο Λαγός έλαβε ένα κρυπτογραφημένο τηλεγράφημα και όταν το αποκωδικοποίησε, δεν έχασε στιγμή… Τι έλεγε το μήνυμα; “ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ ΜΟΥ ΣΩΤΗΡΗ ΣΤΟΠ ΕΜΑΘΑ ΟΤΙ ΧΡΕΙΑΖΕΣΑΙ ΑΜΕΣΩΣ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟΠ ΕΡΧΟΜΑΙ ΝΑ ΣΕ ΠΑΡΩ ΣΤΟΠ Ο ΦΙΛΟΣ ΣΟΥ ΜΠΕ ΣΤΟΠ”
“Ο Λαγός παραξενεύτηκε με το τηλεγράφημα γιατί από υγεία ήταν περδίκι, και επιπλέον το όνομά του δεν ήταν Σωτήρης! Τι γρίφος περίεργος ήταν αυτός; Ήταν λάθος ή σωστός;” [Στο σημείο αυτό είχα διακόψει εκ νέου την αφήγησή μου και είχα ρωτήσει την Κωνσταντίνα αν κατάλαβε τι έγραφε ο κύριος Μπε… Με ένταση, λοιπόν, μου είχε πει τότε ‘ΒΟΗΘΕΙΑ’ και εγώ έμεινα με μάτια δακρυσμένα!] Χωρίς να σκεφτεί τους κινδύνους ο πρόεδρος του νησιωτικού χωριού ταξίδεψε με το βαρκάκι του και έγινε σανίδα σωτηρίας για τον κύριο Μπε, την κυρία Μπε και τα προβατάκια τους! Σε ένα μικρό καλύβι στο βουνό παρέμεινε η οικογένεια Μπε, κοντά σε ανθρώπους που τους έφερναν φαγητό, κουβέρτες, ρούχα· κοντά σε ανθρώπους που κράτησαν το μυστικό τους μέχρι τη μέρα που ο φόβος έφυγε και η οικογένεια επέστρεψε στο βοσκοτόπι τους που μπορεί να μην ήταν μεν το ίδιο, μα παρέμενε το σπιτικό τους! Όσο κι αν πόνεσαν για τους φίλους τους που δεν σώθηκαν άλλο τόσο ευγνώμονες ήταν για τους φίλους που τους βοήθησαν! Κι αν και δεν ξέχασαν ποτέ αυτούς που χάθηκαν, ξανάφτιαξαν τη ζωή τους, συνέχισαν να δημιουργούν, να μεγαλώνουν την οικογένειά τους, να ζουν! “Όσο για τ’ άγρια θεριά…υπάρχουν ακόμα πάνω στα βουνά.”
«Δεν είναι εύκολο να υπερασπιστείς αυτό που πιστεύεις σωστό και δίκαιο, ειδικά όταν ο αντίπαλος είναι δυνατότερος. Είναι πιο εύκολο να γυρίσεις την πλάτη στο πρόβλημα. Αν το κάνεις, μπορεί να συμβούν τρομαχτικά πράγματα».
Eve Bunting, Terrible things
JPS publishing, 1993
Δε χρειάζεται να πω πόσο με αγγίζει το βιβλίο ούτε πόσο περήφανη είμαι που υπάρχει αυτό το βιβλίο για να το διαβάσουν τα παιδιά μου… Ή μήπως χρειάζεται; Ένα βιβλίο που “κατεβάζει” αυτή την ιστορία στο ηλικιακό επίπεδο των παιδιών χρησιμοποιώντας σε κειμενικό επίπεδο, απλό και κατανοητό λεξιλόγιο με πρωταγωνιστές τα προσφιλή σε όλους μας πρόβατα και τους φίλους τους Λαγό, Κόκορα και Ποντικό, ενώ εικαστικά δεν φοβίζει μα προβληματίζει με τις επιλογές και τις εντάσεις των χρωμάτων όπως και με τις εκφράσεις των ηρώων, μόνο σπουδαίο μπορεί να χαρακτηριστεί κατ’ εμέ!
Μέσα του δε θα βρείτε ούτε μία φράση να παραπέμπει σε όσα ιστορικά γνωρίζουμε εμείς οι μεγάλοι… Πόλεμος, Ναζί, φασισμός, εξολόθρευση, στρατόπεδα συγκέντρωσης, Εβραίοι, Ολοκαύτωμα… Αντίστοιχα, οι καλλιτεχνικές δημιουργίες σε γκρίζο και κίτρινο της Κέλλυ Ματαθία Κόβο σε παρασύρουν στον κυκεώνα αυτής της ιστορίας μέχρι που βλέπεις ξανά το ελπιδοφόρο πράσινο και τα αισιόδοξα ροζ ως λουλουδάκια να φυτρώνουν έστω και μέσα από πέτρες!
Το ξέρω πως κάποιοι γονείς δε θεωρούν πρέπον να εκθέτουν τα παιδιά τους από τόσο μικρές ηλικίες στη φρίκη του πολέμου ή εν προκειμένω του Ολοκαυτώματος, μα για σκεφτείτε το καλύτερα… Ζητούμε από τους εκπαιδευτικούς να μιλήσουν στα παιδιά μας για τον πόλεμο του ’40, για το ΟΧΙ, για τους ήρωες Έλληνες. Γιατί να μη συζητήσουμε, λοιπόν, τι πραγματικά πρέσβευε εκείνος ο πόλεμος; Σκεφθείτε πως κάθε, μα κάθε κείμενο που τους διαβάζουμε χρωματίζεται από τη δική μας συναισθηματική φόρτιση, πάντα! Αν δε θέλετε να επεκταθείτε, μπορείτε απλούστατα να διαβάσετε και αυτή σαν να είναι μία ιστορία σαν όλες τις άλλες! Μόνο που σε αυτή, μιλήστε “για την αλληλεγγύη και την επαγρύπνηση, για την έννοια του ενεργού πολίτη” [*], των φίλων, “για τις διώξεις, την αδικία, τον πόλεμο, αλλά και την ανθρωπιά, το μεγαλείο της ψυχής, την ανάγκη αντίστασης” [*].
Εγώ σίγουρα θέλω να μάθω στα παιδιά μου πώς να σηκώνουν το κεφάλι τους και να αντιστέκονται στην αδικία! Γιατί, όπως καταλήγει και το κείμενό μας, άγρια θεριά πάντα θα υπάρχουν! ΞΕΡΩ πως ο κόσμος είναι σκληρός και άδικος, ΞΕΡΩ πως κάποια μέρα θα πονέσουν, μα επίσης ΞΕΡΩ πως θα είναι Άνθρωποι και θα αισθάνονται! Μπορεί να πέσουν μα αυτό που θέλω είναι να ξανασηκωθούν…
Κλείνω με ένα μήνυμα από τα Ηνωμένα Έθνη με αφορμή την Διεθνή Ημέρα Μνήμης Θυμάτων του Ολοκαυτώματος που αν και δεν γιορτάζεται τώρα (27 Ιανουαρίου) περικλείει όλα όσα ήθελα να εκφράσω: “Δεσμευόμαστε ότι δε θα ξεχάσουμε ποτέ. Υποσχόμαστε να λέμε τις ιστορίες τους και να τους τιμούμε, υπερασπίζοντας το δικαίωμα όλων να ζουν με αξιοπρέπεια σε έναν δίκαιο και ειρηνικό κόσμο.[…] Η αναζωπύρωση του μίσους τα τελευταία χρόνια, από τον βίαιο εξτρεμισμό έως τις επιθέσεις σε χώρους λατρείας, δείχνει ότι ο αντισημιτισμός, οι άλλες μορφές θρησκευτικού φανατισμού, ο ρατσισμός και οι προκαταλήψεις εξακολουθούν να υφίστανται σε μεγάλο βαθμό. Εβδομήντα πέντε χρόνια αργότερα, οι νεοναζί και οι οπαδοί της «λευκής υπεροχής» επανεμφανίζονται [..] Αλλά όπως το μίσος συνεχίζεται, έτσι πρέπει να συνεχίζεται και η δική μας αποφασιστικότητα να το καταπολεμήσουμε.”
Στα ευχάριστα νέα, ήτοι την αναγνώριση του βιβλίου στο εξωτερικό, “Τα Κίτρινα Καπέλα” διέσχισαν τον ωκεανό και κατέκτησαν και την Αμερική το 2020!«The Yellow Hats» από τους Enchanted Lion! Η εκδότρια Claudia Zoe Bedrick σημείωσε: “I just love the book and think it has tremendous taste and force, as well as perception”. | “Αγαπώ αυτό το βιβλίο και πιστεύω πως έχει φοβερή αισθητική, δύναμη και πλούσιο εννοιολογικό περιεχόμενο”. Τι περισσότερο να πούμε εμείς;
*Αν αναρωτιέστε πώς μπορείτε να αξιοποιήσετε ένα τέτοιο βιβλίο, η Μαρίζα Ντεκάστρο συνέταξε τις “Πιθανές Διαδρομές Ανάγνωσης” που αξίζει να διαβάσετε είτε είστε γονείς είτε εκπαιδευτικοί για να απολαύσετε το βάθος που μπορείτε να δώσετε αναλόγως την ηλικία των αναγνωστών!
*Μην παραλείψετε να διαβάσετε το συγκλονιστικό κείμενο της κυρίας Αγγελικής Γιαννικοπούλου: “Τα κίτρινα καπέλα- Μια ιστορία για το Ολοκαύτωμα και όχι μόνο”
* Στα παιδιά. Για να διαλέγουν το φως απ’ το σκοτάδι. Για να θυμούνται.
