Στα πλαίσια της ατομικής ψυχολογίας, ο Αυστριακός Ψυχίατρος, Άλφρεντ Άντλερ, ανέφερε δύο συμπλέγματα, της κατωτερότητας και της υπεροχής. Με τον όρο «σύμπλεγμα» νοείται ο υπέρτατος βαθμός στον οποίο εντοπίζεται το αίσθημα κατωτερότητας ή ανωτερότητας/υπεροχής. Πρόκειται για δύο συναισθηματικές καταστάσεις, οι οποίες αλληλοσυμπληρώνονται και υπάρχουν περιπτώσεις που μπορεί ένα άτομο να παρουσιάζει ένα σύμπλεγμα ανωτερότητας με ‘‘κρυμμένο’’ το σύμπλεγμα κατωτερότητας ή και το ανάποδο.
Επιδιώκοντας το άτομο την επιτυχία στη ζωή του, έχει την τάση της υπεροχής, της συνεχής αυτοβελτίωσης και του «να κατακτήσω όσα περισσότερα μπορώ», «είμαι καλύτερος και ανώτερος από τους άλλους». Έτσι, δημιουργείται μια εσωτερική ροπή και σύγκρουση, γεγονός που παίζει καθοριστικό ρόλο ως προς τη διαμόρφωση της προσωπικότητας τού ατόμου στη μελλοντική του πορεία. Από την άλλη, ο κάθε άνθρωπος διαθέτει το αίσθημα κατωτερότητας, απλά σε κάποιους λειτουργεί ως κίνητρο και στοχεύει στην αλλαγή ενώ σε κάποια άλλα άτομα λειτουργεί εντελώς αρνητικά, καθώς βάζουν τον εαυτό τους στη διαδικασία σύγκρισης με τους άλλους, κάτι που δεν βοηθάει στην μελλοντική τους εξέλιξη.
Τι είναι το «Σύμπλεγμα ή αλλιώς το αίσθημα Ανωτερότητας και Υπεροχής»;
Το σύμπλεγμα υπεροχής εμφανίζεται όταν ένας άνθρωπος έχει την αντίληψη ότι είναι ανώτερος από όλους τους άλλους ανθρώπους και έχει «μεγάλη ιδέα γα τον εαυτό του». Αυτά τα άτομα, συνήθως, εμφανίζουν ένα τέτοιο σύμπλεγμα, καθώς μέσα τους κρύβουν κάποια αισθήματα χαμηλής αυτοεκτίμησης και αυτοπεποίθησης. Άρα, με το να δείχνουν την ανωτερότητά τους είναι ένας τρόπος άμυνάς τους και αυτό γιατί; Γιατί θέλουν να ‘‘κρύψουν’’ τις αποτυχίες τους, αντί να τις αποδεχτούν και να προχωρήσουν μαθαίνοντας μέσα από αυτές. Είναι σχετικά δύσκολο να διαγνωστεί κάποιος με σύμπλεγμα υπεροχής και αυτό γιατί τα συμπτώματα μπορούν να ταυτιστούν και με άλλες ασθένειες της Ψυχικής Υγείας.
Το άτομο με το αίσθημα υπεροχής:
1) Προσπαθεί να καλύψει τα αισθήματα μειονεξίας που νιώθει, επιζητώντας συνεχώς την αποδοχή από τους άλλους
2) Δεν αναγνωρίζει τα λάθη του και πιστεύει ότι πάντα έχει δίκιο
3) Συγκρίνει τον εαυτό του με τους άλλους
4) Περηφανεύεται για τα όσα έχει καταφέρει
Πώς συνδέεται το Σύμπλεγμα ανωτερότητας με το σύμπλεγμα κατωτερότητας;
Το άτομο με το σύμπλεγμα ανωτερότητας διακατέχεται από χαμηλή αυτοπεποίθηση, στην πραγματικότητα, που προσπαθεί να καλύψει συνειδητά ή μη το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Το χρησιμοποιεί για να καλύψει τις αδυναμίες και τη μειονεκτική θέση στην οποία πιστεύει ότι ανήκει σε σχέση με τους άλλους, έχοντας μια αστάθεια στο συναίσθημα, καθώς από τη μία προσπαθεί να δείξει σίγουρος για τον εαυτό του ενώ βαθιά μέσα του νιώθει αδύναμος και υπάρχει μια έντονη εσωτερική σύγκρουση.
Τι είναι το «Σύμπλεγμα Κατωτερότητας»;
Το αίσθημα κατωτερότητας και της χαμηλής αυτοεκτίμησης είναι μια συναισθηματική κατάσταση που βιώνουν αρκετοί άνθρωποι, σε διαφορετική ένταση ο καθένας. Σε πρώιμη μορφή, το σύμπλεγμα αυτό θεωρείται ως μια απλή συναισθηματική διέγερση, όπου στην πορεία αναπτύσσεται αρνητικά, καθώς το άτομο αρχίζει να «ζει» και να καθορίζει τη συμπεριφορά του με βάση το αίσθημα κατωτερότητας. Οι άνθρωποι που βιώνουν αυτό το αίσθημα, έχουν μια διαστρεβλωμένη εικόνα για τον εαυτό τους, με αποτέλεσμα να επιζητούν το ενδιαφέρον σε άλλα πρόσωπα.
Το άτομο που έχει το σύμπλεγμα κατωτερότητας βιώνει έντονα αισθήματα κατωτερότητας και ανεπάρκειας, νιώθει ότι δεν αξίζει τίποτα και ότι οτιδήποτε συμβαίνει, το βιώνει αρνητικά και μειονεκτικά, γεγονός που παρεμποδίζουν τη δυνατότητα να είναι λειτουργικό στην καθημερινότητά του και να αναπτύξει ορθές διαπροσωπικές σχέσεις με σωστές βάσεις.
Το αίσθημα κατωτερότητας, προέρχεται από την παιδική ηλικία, τις περισσότερες φορές, και συνδέεται με ένα πιο καταπιεστικό τρόπο διαπαιδαγώγησης από το οικογενειακό περιβάλλον, με τους γονείς να καταπιέζουν τα παιδιά τους και να μην τα επιβραβεύουν στις επιτυχίες τους. Τα παιδιά νιώθουν ελλιπή και εγκλωβίζονται στην «κατάκτηση του επάθλου», με αποτέλεσμα αυτό να διογκώνεται με το πέρασμα του χρόνου, φτάνοντας στο επίπεδο του συμπλέγματος της κατωτερότητας, προσπαθώντας να φτάσει την «τελειότητα».
Συχνά, όταν ένα άτομο υποτιμά ή μειώνει το άτομο με σύμπλεγμα κατωτερότητας, τότε εκείνο ως αντίδραση και ως άμυνα, βγάζει έναν επιθετικό χαρακτήρα, θέλοντας να αποδείξει ότι είναι ικανός επιζητώντας παράλληλα ενδιαφέρον στον κοινωνικό του περίγυρο.
Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός με τα δικά του βιώματα και τις δικές του ξεχωριστές εμπειρίες. Όλοι οι άνθρωποι έχουμε αδυναμίες, αποτυχίες και αισθήματα αμφιβολίας. Όμως για να ξεπεραστούν αυτά, θα πρέπει οι ίδιοι να καταφέρουν να αναπτύξουν υψηλή αυτοεκτίμηση, αυτοπεποίθηση και εμπιστοσύνη προς τον εαυτό τους, στοχεύοντας σε προσωπικούς τους στόχους.
Να θυμάσαι….
Ο ανώτερος άνθρωπος πιστεύει στον εαυτό του και δεν υποβιβάζει τους άλλους!
Ο κατώτερος άνθρωπος είναι πάντοτε εκνευρισμένος, δεν εμπιστεύεται τον εαυτό του και μειώνει τον άλλον!
