Το άγχος των μαθητών που δίνουν Πανελλήνιες Εξετάσεις έχει πιάσει κόκκινο, και η χειρότερη συμβουλή που μπορεί να δώσει ένας γονιός στο παιδί του είναι: “Μην αγχώνεσαι! Χαλάρωσε!”.
Εξετάσεις χωρίς άγχος δεν υπάρχουν! Το άγχος ως ένα βαθμό είναι μία φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού μας όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία σημαντική συνθήκη. Αν είναι ελεγχόμενο, μάλιστα, μας ωθεί σε μεγαλύτερη προσπάθεια και αυτοσυγκέντρωση, ιδίως όταν ο στόχος είναι σημαντικός.
Όταν το άγχος των εξετάσεων ξεπεράσει το όριο του φυσιολογικού, τότε υπάρχουν σωματικά, συναισθηματικά και γνωστικά συμπτώματα:
– Σωματικά συμπτώματα: Ιδρώτας, τρέμουλο, δύσπνοια, πονοκέφαλος, ναυτία και διάρροια, συχνοουρία είναι κοινά συμπτώματα του άγχους των εξετάσεων. Σε σπανιότερες περιπτώσεις εκδηλώνονται κρίσεις πανικού.
– Συναισθηματικά συμπτώματα: Θυμός, αίσθημα αβοηθησίας φόβου ή απελπισίας.
– Συμπεριφορικά – Γνωστικά συμπτώματα: Αρνητικές σκέψεις που τις ακολουθούν δυσκολίες συγκέντρωσης. Οι μαθητές μπορεί να αρχίζουν τις συγκρίσεις με τους συμμαθητές τους, π.χ. ρωτάνε τι βαθμό πήραν οι άλλοι στο διαγώνισμα και μπορεί να υποθέτουν ότι είναι χειρότεροι από αυτούς ή λιγότερο έξυπνοι.
Το παθολογικό άγχος των εξετάσεων συνδέεται με τον φόβο της αποτυχίας του μαθητή, τον φόβο αναβίωσης πρότερης κακής εμπειρίας και τον φόβο της διάψευσης των προσδοκιών του. Επιπλέον βάρος ρίχνουν οι προσδοκίες των άλλων και ο φόβος μήπως τους απογοητεύσει.
Ο αγχώδης μαθητής συνήθως έχει χαμηλότερες επιδόσεις επειδή αντιλαμβάνεται τις εξετάσεις ως ένα απειλητικό γεγονός. Το άγχος που προκύπτει από την αίσθηση της απειλής διαταράσσει τη λειτουργία της προσοχής και της μνήμης με αποτέλεσμα να μην μπορεί να αποδώσει στο διάβασμά του. Περισσότερο ευάλωτα είναι τα παιδιά που είναι γενικώς αγχώδη, τα παιδιά που είναι ανεπαρκώς προετοιμασμένα, τα παιδιά που είχαν μία άσχημη εμπειρία διαχείρισης της αποτυχίας σε εξετάσεις, τα τελειομανή παιδιά και τα παιδιά που δεν αισθάνονται καλά εξαιτίας εξωτερικών παραγόντων π.χ.λόγω ασθένειας.
Η πίεση που ασκείται στα παιδιά να επιτύχουν στις Πανελλήνιες εξετάσεις είναι ανεξάρτητη από τις επιθυμίες των παιδιών, καθώς η εισαγωγή σε μία από τις ανώτερες ή ανώτατες σχολές θεωρείται το εισητήριο για την επαγγελματική εξέλιξη του παιδιού. Συχνά ακούμε από γονείς συμβουλές π.χ. “δήλωσε και αυτήν τη σχολή, απλά για να περάσεις κάπου”.
Όταν οι γονείς υπερεμπλέκονται στην ακαδημαϊκή πορεία των παιδιών, τα παιδιά δεν αναπτύσσουν στρατηγικές και εσωτερικό κίνητρο και τρέμουν την αποτυχία με αποτέλεσμα να μην αναπτύσσουν ανθεκτικότητα. Οι αυξημένες απαιτήσεις θεμελιώνουν ένα αίσθημα ανεπάρκειας και συγχρόνως παγιώνουν την εξωτερική επιβεβαίωση αυταξίας.
Κάποια παιδιά όντως συμμορφώνονται στην πίεση, ωστόσο αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να μην αναπτύσσουν κριτική ικανότητα, αυτονομία σκέψης και ικανότητα επίλυσης προβλημάτων. Τα περισσότερα παιδιά δυσφορούν με την επιπλέον πίεση με αποτέλεσμα να δημιουργούνται εντάσεις στην οικογένεια, κατάσταση η οποία δεν ευνοεί τη μάθηση και απομακρύνει τους γονείς από τα παιδιά.
Πώς μπορεί όμως ένας μαθητής να ανακουφιστεί από το άγχος των εξετάσεων;
Ένα λάθος που συχνά κάνουν οι μαθητές είναι να ξαναδιαβάζουν αυτά που ήδη ξέρουν καλά, γιατί στιγμιαία η αίσθηση επιτυχίας τους φέρνει ανακούφιση. Μακροπρόθεσμα όμως, δεν πρόκειται για καλή στρατηγική, αφού τελικά ο μαθητής αγχώνεται με αυτό που δεν ξέρει (και τελικά δε μελετάει περισσότερο). Όταν κανείς αποφεύγει τις καταστροφικές σκέψεις την ώρα του διαβάσματος «αποκλείεται να περάσω και οι γονείς μου έχουν ξοδέψει τόσα πολλά…», αποφορτίζεται κι έτσι μπορεί να συγκεντρωθεί πραγματικά στο διάβασμα. Όταν μάλιστα λέει στον εαυτό του «θα προσπαθήσω και ό,τι γίνει», ήδη έχει ένα προβάδισμα διατηρώντας τον ρεαλισμό του και τη θετικότητά του, χωρίς να χρειάζεται να βρίσκεται αντιμέτωπος διαρκώς με την απειλή της αποτυχίας. Είναι σημαντικό, επίσης γνωρίζοντας τις επιδόσεις που είχε στα μαθητικά του χρόνια να συνειδητοποιήσει ότι το πιο πιθανό είναι η βαθμολογία του στις Πανελλήνιες να είναι σύμφωνη με τις επιδόσεις αυτές.
Πώς μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν;
Σίγουρα η πίεση για διάβασμα δεν ωφελεί. Τα παιδιά γνωρίζουν πόσο πρέπει να διαβάζουν.
Αν επιλέγουν να μη διαβάζουν, η πίεση δεν θα επιφέρει αποτελέσματα παρά μόνο συγκρούσεις. Κατά την περίοδο των εξετάσεων συχνά οι γονείς συμπεριφέρονται σαν να έχουν ένα άρρωστο παιδί, υπερφροντίζοντάς το και ανησυχώντας γι΄αυτό. Συχνά τροποποιούν την καθημερινότητά τους προβάλλοντας ως δικαιολογία τις εξετάσεις του παιδιού. Με αυτόν τον τρόπο όμως, το άγχος κορυφώνεται και για τους γονείς και για τα παιδιά.
Καλό θα είναι να αποφεύγονται εκφράσεις όπως : “Μην αγχώνεσαι, χαλάρωσε!”. Αν ήξεραν τα παιδιά πώς να το κάνουν, θα το έκαναν. Τα παιδιά γνωρίζουν όλες τις κοινοτυπίες που θέλουμε να τους πούμε για να τους καθησυχάσουμε. Το παιδί χρειάζεται ενίσχυση και ενδυνάμωση για να μπορέσει να συνεχίσει. «Απ΄ό,τι βλέπω διαβάζεις αρκετά και μεθοδικά, άρα όλες οι πιθανότητες είναι υπέρ σου». Οι γονείς λοιπόν θα πρέπει να χρησιμοποιούν λογικά και αντικειμενικά επιχειρήματα που υπενθυμίζουν στο παιδί τις μέχρι τώρα επιδόσεις του (βαθμολογία σε διαγωνίσματα, σχόλια καθηγητών, ώρες διαβάσματος, κλπ.), ώστε η ενθάρρυνση να μην είναι κενή περιεχομένου αλλά να βασίζεται σε αντικειμενικά, μετρήσιμα δεδομένα.
Η σχολική επίδοση δεν συνδέεται γραμμικά με την ευτυχία! Η επιτυχία στη ζωή εξαρτάται από την αισιοδοξία, την φυσική περιέργεια και το αίσθημα επάρκειας.
Από την κλινική ψυχολόγο Άννα Παπαοικονόμου
Πηγή: mothersbird.gr
