“Αφιερωμένο σε όλες τις Πηνελόπες που κάθε μέρα ανοίγονται στη θάλασσα“, γράφει στην πρώτη σελίδα του… Μία από τις τελευταίες κυκλοφορίες του εκδοτικού οίκου Μικρή Σελήνη, το βιβλίο “Η Πηνελόπη της θάλασσας” μας παίρνει από το χέρι και αφηγείται μία ιστορία που κραυγάζει για ελευθερία, προς τιμήν όλων των γυναικών που έχουν καταπιεστεί διαχρονικά!
Όταν μια γυναίκα είναι σιωπηλή, άκου προσεκτικά. / Εβγκένι Κασέγιεφ [1]
Η ΠΗΝΕΛΟΠΗ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ
Κείμενο: Gema Sirvent / Εικόνες: Raul Guridi
Μετάφραση: Μαριάννα Ψύχαλου
Εκδόσεις: Μικρή Σελήνη
Προτεινόμενη ηλικία: 9+
(Κοινό: Από 5+ για μεγαλόφωνη ανάγνωση / έφηβοι / ενήλικες)
…Της είπαν πως πρέπει να μένει σιωπηλή, να υπακούει, να περιμένει… Κι όμως εκείνη έριξε τη βάρκα της στη θάλασσα…
Ένα βιβλίο παιδικό για τα Δικαιώματα, την ελευθερία, την γυναικεία ενδυνάμωση, τον φεμινισμό και όχι μόνο επιτρέψτε μου να πω! “Μου δίδαξαν να περιμένω. Και, καθώς περίμενα, ανακάλυψα ότι ο κόσμος έξω από το παράθυρό μου είναι μεγαλύτερος από αυτόν που χωρά στα μάτια μου.” Πόσοι και πόσοι το έχουμε σκεφθεί αυτό; Ως κορίτσια, ως αγόρια και μετέπειτα ως γυναίκες και άντρες; Αυτό είναι ένα βιβλίο για ΟΛΟΥΣ ΜΑΣ…
«η Πηνελόπη είναι όλοι μας, γιατί ποτέ δεν είναι πολύ αργά να ξεκινήσεις κάτι καινούργιο (…) Συνήθως αυτοί που μας αγαπούν προσπαθούν να μας δείξουν τι πιστεύουν ότι είναι καλύτερο για μας, και πολλές φορές μας επιβάλλουν τα δικά τους θέλω για να μας προστατεύσουν. Αλλά πρέπει πραγματικά να προστατευθούμε; Δεν μπορούμε να μάθουμε από τα λάθη μας; (…) Αυτό το βιβλίο αντικατοπτρίζει τη στιγμή του θάρρους, τη στιγμή που παίρνεις μια απόφαση που μπορεί να κάνει τη ζωή σου εκπληκτική» [2], σημειώνει μεταξύ άλλων η συγγραφέας Gema Sirvent σε μία υπέροχη συνέντευξη που αξίζει να διαβάσετε…
“Πετάχτηκε κι εκείνη από τον ύπνο, του Ικάριου η κόρη, και στα στήθη της είχε η καρδιά γλυκάνει, που τόσο φανερό είδε τ’ όνειρο μες στην καρδιά της νύχτας.” [3] Με το συγκεκριμένο απόσπασμα της Ομήρου Οδύσσειας στην αρχική σελίδα του βιβλίου γίνεται ξεκάθαρο – για όσους δεν το είχαν καταλάβει ήδη – πως η επιλογή του ονόματος Πηνελόπη για την ηρωίδα, δεν είναι διόλου τυχαία! Η ομηρική Πηνελόπη και η Πηνελόπη της θάλασσας διδάχθηκαν τα ίδια πράγματα· να υφαίνουν, να σιωπούν, να υπακούν… Σε αντίθεση με την στωική Πηνελόπη του τότε όμως, η σύγχρονη έμαθε να παρατηρεί, να διακρίνει μονοπάτια ανάμεσα στα αστέρια… Τι κι αν της είπαν πως δε θα τα καταφέρει; Εκείνη ξεκίνησε να περπατά… Τι κι αν της είπαν πως δεν έχει μάθει ακόμα τίποτα; Εκείνη πάλι θαρρεί πως ίσως καταφέρει να μάθει μόνη της, όσα εκείνοι δεν κατάφεραν να της διδάξουν… Καταλαβαίνετε πόσο εννοιολογικό βάρος κουβαλούν αυτά τα λόγια;
“Η Gema Sirvent έβαλε στο χαρτί αυτό που πολλές γυναίκες σκέφτονται κατά τη διάρκεια της ζωής τους, αλλά δεν μπορούν εύκολα να εκφράσουν, πως τα πάντα γύρω τους κινούνται σε ένα πολύ συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο που δεν τους αφήνει εύκολα να το παρακάμψουν, να βρουν τη δύναμη να βγουν έξω από αυτό και να χαράξουν τη δική τους πορεία. Με έναν απόλυτα επιτυχημένο παραλληλισμό ανάμεσα στην Πηνελόπη του Όμηρου – τον μοναδικό ίσως λογοτεχνικό χαρακτήρα που έχει συνδεθεί τόσο πολύ με την έννοια της πίστης και της καρτερικότητας – και τις σύγχρονες γυναίκες, η Sirvent μιλάει για τα έμφυλα στερεότυπα που μας βαραίνουν, τις δυσκολίες που η ίδια η κοινωνία θέτει σε μια γυναίκα, περιορίζοντάς την σε συγκεκριμένους ρόλους και περιμένοντας από αυτήν ακόμα πιο συγκεκριμένα πράγματα. Σε μια κοινωνία που ακόμα και σήμερα επιτυχία για μια γυναίκα σημαίνει “σχέση, γάμος, παιδιά, σπίτι” ή αλλιώς “ασφάλεια”, η Sirvent έρχεται να μας ταράξει λίγο και να προκαλέσει μέσα μας μια τρικυμία που θα μας κάνει να δούμε πιο καθαρά αυτό που (ίσως) ήδη ξέρουμε, ότι η ζωή μας δεν είναι από τίποτα και από κανέναν προκαθορισμένη. Η δική της Πηνελόπη, αν κι έμαθε όπως όλες μας να δέχεται τη ζωή ως κάτι προδιαγεγραμμένο, θα ακούσει τη φωνή μέσα της (τη σειρήνα;) που την καλεί να βγει έξω, να περπατήσει στη στεριά, να φτάσει στην ακροθαλασσιά και να ανοιχτεί με τη δική της βάρκα στη θάλασσα. Κι ακόμα κι αν η θάλασσα της φέρει φουρτούνες, το σίγουρο είναι ότι θα είναι δική της επιλογή. Η Ιθάκη της Πηνελόπης της Sirvent δεν είναι η ασφάλεια, αλλά αυτό που είναι εκεί έξω και περιμένει να ανακαλυφθεί. Δεν ανακάλυψε τώρα η Sirvent ότι η Γη γυρίζει, όμως ως μια Πηνελόπη και η ίδια αντιλήφθηκε το αυστηρό πλαίσιο μέσα στο οποίο ζούσε όταν πια το πλαίσιο αυτό δεν είχε κάτι άλλο να της προσφέρει, όταν αυτά που ήθελε να κάνει βρίσκονταν έξω από αυτό.” [4]
Δεν είναι το μέγεθος του βιβλίου που θα σας εντυπωσιάσει ( οι διαστάσεις του είναι μόλις 17,5 * 22,5 cm). Δεν είναι το μεγάλο κείμενο (40 σελίδες δεν τις λες και πολλές έτσι;) Είναι όμως άλλη μία έκδοση σαν αυτές που μας έχει συνηθίσει η Μικρή Σελήνη… Με ποιότητα και συνέπεια προς το αναγνωστικό κοινό (στο εσωτερικό θα βρείτε κι ένα μικρό σημείωμα του εκδότη που αφορά τυπογραφικό λάθος)! Αυτό το βιβλίο δε γινόταν να μη μεταφραστεί στα ελληνικά! “Ένα μικρό εικαστικό κόσμημα, ένας μικρός θησαυρός νοημάτων και σκέψεων για κάθε μικρή και μεγάλη γυναίκα, για κάθε μικρό ή μεγάλο “εκκολαπτόμενο” επαναστάτη της ζωής, για κάθε ελεύθερο άνθρωπο. “Η Πηνελόπη της θάλασσας” είναι ένα ποιητικό βιβλίο, βαθιά φιλοσοφημένο που με λίγες, ελάχιστες λέξεις σου απλώνει ένα ολόκληρο χάρτη σκέψεων της γης και των αιθέρων. Περιπλανιέσαι, αναζητάς, καταδύεσαι, αναδύεσαι, πετάς αναζητάς τον εαυτό σου μέσα του.” [5] Για ένα τέτοιο βιβλίο όμως σημαντικό δεν είναι μόνο το κείμενο μα και η δύναμη των εικόνων… Και είναι πράγματι ΠΟΛΥ δυνατές οι εικόνες του… Μπορεί να μην έχουν χρώμα, να σας φανούν σκοτεινές κατά τόπους, οι γραμμές να είναι αδρές και η Πηνελόπη μας να μην έχει χαρακτηριστικά στο πρόσωπό της μα…
“Τη μικρή Πηνελόπη του βιβλίου δεν την βλέπουμε από το πρώτο δισέλιδο, μόνο παρακολουθούμε τη ματιά της. Το παράθυρο που ανοίγεται μπροστά μας είναι το δικό της παράθυρο αλλά αυτή το βλέπει από μέσα, από το εσωτερικό του σπιτιού της, ως έγκλειστη, απομονωμένη μέσα σε αυτό. Αλλά ούτε και η επόμενη εικόνα μας δείχνει την Πηνελόπη, αλλά μια γυναικεία φιγούρα, σκυφτή, χωρίς χαρακτηριστικά σχεδόν και με έναν γεροντικό κότσο, να γνέθει∙ θυμίζοντάς μας αυτή την παραδοσιακή ενασχόληση-καταδίκη της γυναίκας, όπως υπάρχει στους μύθους αλλά και στην πραγματική ζωή γενεών επί γενεών γυναικών. (…) Τους αλλοτινούς καιρούς ο ουρανός ήταν απροσπέλαστος, η θάλασσα όμως όχι. Την θάλασσα την διέσχισαν, την προσπέλασαν, πάλεψαν μαζί της, την κατέκτησαν άνδρες. Η θάλασσα –παρά το θηλυκό γραμματικό της γένος- είναι τόπος των ανδρών και όλη η λογοτεχνία της θάλασσας, της Οδύσσειας, των πειρατών, του Μόμπυ Ντικ, του Κάπτεν Νέμο και τόσων άλλων, είναι περιπέτειες και κατορθώματα ανδρών. Όμως η Πηνελόπη με τη βάρκα της και το κουπί της θέλει να πάει στη θάλασσα, γιατί η θάλασσα δεν είναι εχθρός, νιώθει πως είναι μια γυναικεία αγκαλιά μέσα στην οποία θα συνεχίσει την εξερεύνηση του εαυτού της.” [6]
Το βιβλίο είναι διηλικιακό, δηλαδή μπορεί να απευθυνθεί τόσο σε ανήλικο όσο και σε ενήλικο αναγνωστικό κοινό. Ως αποτέλεσμα υπάρχει και πλούσιο διαθεματικό υλικό για να ανατρέξει κανείς μετά την ανάγνωση του βιβλίου το οποίο προτείνουν στο blog τους οι Εκδόσεις… Παράδειγμα
Από την ετυμολογία του ονόματος η Πηνελόπη προέρχεται από το πήνη «νήμα» και πιθανόν το ρήμα λέπω «ξετυλίγω», οπότε Πηνελόπη δεν είναι άλλη από αυτήν που ξετυλίγει το νήμα, δηλαδή την υφάντρια. Το ερώτημα που προκύπτει είναι: τελικά ποιο νήμα ξετυλίγει η Πηνελόπη;
Σε ένα άρθρο που μου κίνησε την περιέργεια με τον τίτλο του “Είμαι κι εγώ μια «Πηνελόπη»! η συντάκτης γράφει: “Είναι συγκλονιστικό πώς λίγες μόνο λέξεις μπορούν να αγκαλιάσουν τόσες γενιές, φυλές, ιστορίες γυναικών. Γυναικών που γεννήθηκαν και γεννιούνται άλλες πριγκίπισσες, άλλες Σταχτοπούτες, άλλες Χιονάτες, μα και Αντιγόνες, Κασσάνδρες, Ιφιγένειες, ιέρειες, θεές, τόσο πολλοί οι ρόλοι, τόσες οι αρχετυπικές μορφές.” [7]
Θα συμφωνήσω απολύτως και θα προσθέσω πως είναι ιδανικό ανάγνωσμα για όλους όσους ανοίγουν τα φτερά τους ανεξαρτήτως φύλου!
Διαβάστε το και δωρίστε το χωρίς διακρίσεις!
ΠΗΓΕΣ
[1]”Η Πηνελόπη της θάλασσας, της Τζέμα Σίρβεν (εικ.: Ραούλ Γουρίδι) – Elniplex”
[2]”Η Πηνελόπη της Gema Sirvent | Κόκκινη Αλεπού” https://kokkinialepou.gr/i-pinelopi-tis-gema-sirvent/amp/
[3] Ομήρου Οδύσσεια ~ μετάφραση: Ν. Καζαντζάκη – Ι. Κακριδή / Ραψωδία δ, στίχοι 839-841)
[4] “Η Πηνελόπη της θάλασσας | Κόκκινη Αλεπού” https://kokkinialepou.gr/i-pinelopi-tis-thalassas/amp/
[5] aliceonboard.com
[6] «Τη δίδαξαν να μένει σιωπηλή, να υπακούει να περιμένει…» (της Μένης Κανατσούλη) – ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ Ο ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΚΑΙ ΤΙΣ ΤΕΧΝΕΣ”
[7] Η Εφημερίδα των Συντακτών” https://www.efsyn.gr/…/296077_eimai-ki-ego-mia-pinelopi…
*Το κείμενο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στη σελίδα του Facebook του βιβλιοπωλείου Pickabook!
