Βρισκόμαστε μια ανάσα μακρυά από την έναρξη της Μεγάλης Εβδομάδας και τον εορτασμό της Ανάστασης του Ιησού Χριστού. Η Μεγάλη Εβδομάδα αποτελεί μια από τις σημαντικότερες περιόδους της Ορθοδοξίας καθώς είναι αφιερωμένη στα πάθη του Ιησού Χριστού μας. Γεμάτη έντονη συναισθηματική φόρτιση, ονομάζεται επίσης και Εβδομάδα των Παθών ως ανάμνηση των γεγονότων που διαδραματίστηκαν κάθε ημέρα αυτής με κορύφωση την Ανάσταση του Χριστού.
Είναι γνωστό ότι καθόλη την διάρκεια της Μεγάλης Εβδομάδας πραγματοποιούνται διάφορα έθιμα, όπως το βάψιμο των κόκκινων αυγών, η περιφορά του Επιτάφειου ακόμη και το ψήσιμο της μαγειρίτσας το βράδυ του Μεγάλου Σαββάτου θεωρείται πλέον έθιμο. Έχω ξανά κάνει μια αναφορά σε προηγούμενο άρθρο μου, για το πόσο σημαντικά είναι τα ήθη και έθιμα και ότι ανήκουν στην άυλη Πολιτισμική μας κληρονομιά.
Σήμερα λοιπόν, σκοπεύω να σας μιλήσω για 4 από τα πιο χαρακτηριστικά έθιμα που κάνουμε την Μεγάλη Εβδομάδα, από που πηγάζει η προέλευση τους και ποιος είναι ο συμβολισμός τους.
Κόκκινα Αυγά.
Το πρώτο πράγμα που έρχεται σε όλους μας νομίζω στο μυαλό, όταν ακούμε την λέξη Πάσχα είναι τα κόκκινα αυγά. Γνωρίζουμε όμως πως και γιατί ξεκινήσαμε να βάφουμε κάθε Μεγάλη Πέμπτη τα αυγά κόκκινα;
Τα κόκκινα αυγά ή ακόμη και με σχέδια, ιστορικά τα συναντάμε πρώτη φορά πριν από την εποχή του Χριστού. Συγκεκριμένα, εμφανίζονται στην Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, στην Αίγυπτο, την Περσία, την Γαλιλαία αλλά και την Κίνα, όπου μαζί με τα γνωστά σε όλους μας κουνέλια αποτελούσαν σύμβολο γονιμότητας, το οποίο συνήθιζαν να μοιράζουν σε ανοιξιάτικες γιορτές.
Στο κομμάτι τώρα της Ορθοδοξίας και του Χριστιανισμού το αυγό έχει πολλούς συμβολισμούς, εγώ θα σας παρουσιάσω τους πιο σημαντικούς. Αρχικά, το περίβλημα του αυγού συμβολίζει τον τάφο του Ιησού που ήταν ερμητικά κλειστός αλλά μέσα του υπήρχε η Ζωή από όπου βγήκε και αναστήθηκε ο Χριστός. Επίσης όπως είναι γνωστό το βάψιμο των αβγών πραγματοποιείται την Μεγάλη Πέμπτη, την ημέρα του Μυστικού Δείπνου όπου ο Χριστός είχε προσφέρει στους μαθητές του τον άρτο και τον οίνο ως συμβολισμό για το σώμα και το αίμα του. Ακόμη, το βάψιμο των αβγών σε χρώμα κόκκινο, συμβολίζει το αίμα που έσταξε από το σώμα του Χριστού όταν τον λόγχισε ο Ρωμαίος στρατιώτης για να πιστοποιήσει τον θάνατο του.
Το σούβλισμα του Οβελία – αρνί στην σούβλα.
Άλλο ένα πολύ γνωστό, αγαπημένο και χαρακτηριστικό έθιμο του Πάσχα είναι το αρνί στην σούβλα. Ας μιλήσουμε λοιπόν, για τον συμβολισμό και την προέλευση του αγαπημένου αυτού εθίμου. Το έθιμο του σουβλίσματος του οβελία προέρχεται από το Εβραϊκό Πάσχα. Πιο συγκεκριμένα, σχετίζεται με το πέρασμα των Εβραίων από την Ερυθρά Θάλασσα και την έξοδο τους από την Αίγυπτο, περνώντας από την “σκλαβία” στην ελευθερία. Εκείνο το βράδυ της εξόδου, οι Εβραίοι προσέφεραν στον Θεό ως θυσία ένα αρνί για να τον ευχαριστήσουν για την σωτηρία τους, η ιδιαιτερότητα ήταν πως το έφαγαν χωρίς να χρειαστεί να του σπάσουν τα κόκκαλα, ενώ στην συνέχεια έβαψαν τις πόρτες τους με το αίμα του. Επιπλέον, ο αμνός συμβολίζει και τον Ιησού Χριστό, καθώς ο Ιωάννης ο Βαπτιστής είχε παρομοιάσει τον Ιησού ως τον αμνό του Θεού που θα σήκωνε στις πλάτες του τις αμαρτίες όλου του κόσμου.
Κάψιμο του Ιούδα.
Αν έχετε καταγωγή από κάποιο χωριό της Ελλάδος, είμαι βέβαιη πως το παρακάτω έθιμο θα σας είναι αρκετά γνώριμο, αν και πάλι δεν έχετε εξακολουθώ να πιστεύω ότι το έχετε ακουστά. Το κάψιμο του Ιούδα είναι ένα ξεχωριστό έθιμο που αναβιώνει σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας με ποικίλες παραλλαγές, το βράδυ της Ανάστασης ή την Κυριακή του Πάσχα. Πρόκειται για το κάψιμο ενός ομοιώματος, συνήθως κατασκευασμένο από ξύλα και άχυρα, του Ιούδα Ισκαρίωτη, μαθητή του Χριστού, ο οποίος για τριάκοντα αργύρια τον πρόδωσε. Οι πιστοί θεωρούν την παραπάνω πράξη ως ένδειξη παραδειγματικής τιμωρίας του Ιούδα που πρόδωσε τον Ιησού, για αυτό και εξακολουθούν να διατηρήσουν το έθιμο. Δυστυχώς δεν γνωρίζουμε πότε ακριβώς εμφανίστηκε αυτό το έθιμο, ούτε το πως, αλλά αυτό που το χαρακτηρίζει είναι ο έντονος συμβολικός του χαρακτήρας, η ανάγκη δηλαδή της τιμωρίας του προδότη.
Η Πασχαλινή Λαμπάδα.
Πόσο αγαπημένη παιδική ανάμνηση, το έθιμο της πασχαλινής λαμπάδας που προσφέρουν κάθε Πάσχα, οι πνευματικοί μας γονείς, για εμένα φυσικά εξακολουθεί να είναι μια συνήθεια που πραγματοποιώ και στην ενήλικη ζωή μου. Γνωρίζατε λοιπόν, ότι η πασχαλινή λαμπάδα έχει συμβολικό χαρακτήρα; Το έθιμο της πασχαλινής λαμπάδας ξεκίνησε τα πρώτα χρόνια του Χριστιανισμού, εκείνη την εποχή οι πρώτοι χριστιανοί συνήθιζαν να βαπτίζονται το Μεγάλο Σάββατο το βράδυ και την Κυριακή του Πάσχα.Η λαμπάδα, δηλαδή συμβόλιζε το φως του Χριστού, το οποίο επρόκειτο να φωτίσει με την σειρά του την ψυχή του νεοφώτιστου. Ένας διαφορετικός συμβολισμός της πασχαλινής λαμπάδας είναι ότι αντιπροσωπεύει το φως που έφερε στην γη και στους ανθρώπους ο Χριστός όταν Αναστήθηκε και νίκησε τον θάνατο. Σήμερα η εκκλησία μας έχει κρατήσει μόνο τον συμβολισμό που αφορά στην Ανάσταση του Κυρίου.
Όλα αυτά τα έθιμα λοιπόν, που πραγματοποιούμε την Μεγάλη Εβδομάδα δεν είναι τυχαία, έχουν τις ρίζες στους στο παρελθόν και έντονο συμβολικό χαρακτήρα. Πόσοι από εσάς ξέρατε τον συμβολισμό της Πασχαλινής λαμπάδας και την ιστορία του σουβλίσματος του οβελία; Ο σκοπός μου ήταν, μέσα από αυτά που σας ανέφερα παραπάνω να τονίσω την σημασία των εθίμων του Πάσχα η οποία οφείλεται στον συμβολικό τους χαρακτήρα. Αυτή είναι και η ιδιαιτερότητα των εθίμων που έχει η άυλη πολιτιστική μας κληρονομιά.
Με ευχές για μια όμορφη Μεγάλη Εβδομάδα, ελπίζω την επόμενη φορά που θα βάψετε τα κόκκινα σας αυγά ή θα κρατήσετε την πασχαλινή σας λαμπάδα, να αναλογιστείτε έστω και λίγο τον συμβολικό τους χαρακτήρα!
