Ο όρος μηχανισμός άμυνας χρησιμοποιήθηκε για να εξηγήσει τις ασυνείδητες διεργασίες που κάνει ένας άνθρωπος, ώστε να επιτρέψει στο μυαλό να βρει λύσεις για ενδοψυχικές συγκρούσεις.
Αυτοί οι μηχανισμοί αποδείχτηκαν αποδείχθηκαν χρήσιμοι, για την ψυχική λειτουργία, καθώς το άτομο νιώθει πως προστατεύεται από αισθήματα που αδυνατεί να διαχειριστεί και να αντιμετωπίσει στην πραγματικότητα. Είναι αυτοί που αναλαμβάνουν να καταστείλουν μία επιθυμία ή να απομακρύνουν τον άνθρωπο από την πλήρη επίγνωση των δυσάρεστων σκέψεων, συναισθημάτων και συμπεριφορών.
το Εγώ καταφεύγει και σε κάποιους άλλους μηχανισμούς άμυνας!
Το Εγώ για να ελέγξει και να αναστείλει την ικανοποίηση των εσωτερικών παρορμήσεων, παράγει άγχος ώστε να προειδοποιήσει το άτομο. Για το λόγο αυτό, εκτός από τους μηχανισμούς που χρησιμοποιεί στη φυσιολογική ζωή όπως, την προσοχή, την αντίληψη, τη φαντασία, το Εγώ καταφεύγει και σε κάποιους άλλους μηχανισμούς άμυνας. Όταν έχουμε να αντιμετωπίσουμε μία δύσκολη κατάσταση, δύσκολα συναισθήματα ή επιθυμίες που δεν πρέπει να έχουμε, το κομμάτι του εαυτού μας που ονομάζεται «Εγώ», προσπαθεί να μας προστατέψει και να επαναφέρει την ψυχική μας ισορροπία. Το Εγώ είναι εκείνο που μεσολαβεί ανάμεσα στα θέλω και τα πρέπει που έχει θέσει η οικογένεια και η κοινωνία.
Τι συμβαίνει, λοιπόν, όταν δημιουργηθεί αυτή η σύγκρουση μέσα μας; Το Εγώ θα προσπαθήσει να χρησιμοποιήσει οτιδήποτε, ώστε να αποκτήσεις εσύ την ψυχική σου ηρεμία. Όπως είναι οι «Μηχανισμοί Άμυνας του Εγώ, οι οποίοι ενώ μπορεί να παραποιούν τα πράγματα και τις καταστάσεις, στην περίπτωση που ένα άτομο αρνείται πως μία κατάσταση συμβαίνει στην πραγματικότητα, αυτοί το βοηθάνε να αντιμετωπίσει την εκάστοτε κατάσταση, όταν δεν υπάρχει ή δεν βρίσκει άλλο τρόπο.
Οι Μηχανισμοί Άμυνας του Εγώ είναι ασυνείδητοι προσαρμοστικοί τρόποι προστασίας από ενορμήσεις, απαιτήσεις του εσωτερικού Υπερεγώ αλλά και επώδυνες συγκρούσεις, αναπαραστάσεις, σκέψεις, συναισθήματα και άγχη.
Ο Sigmund Freud ήταν ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο «άμυνα», το 1894, για να τον αντικαταστήσει αργότερα με τον όρο απώθηση. Σύμφωνα με τον Freud, οι μηχανισμοί άμυνας μπορούν να κάνουν τη ζωή μας προσαρμοστική ή δυσλειτουργική.
Ποιοι είναι οι κυριότεροι μηχανισμοί άμυνας;
Απώθηση
Είναι το λεγόμενο ασυνείδητο «μπλοκάρισμα» απαράδεκτων σκέψεων, συναισθημάτων και παρορμήσεων. Από τη στιγμή που ένα γεγονός, ένα συναίσθημα ή οτιδήποτε ‘‘περάσει’’ στο ασυνείδητο, το άτομο έχει πολύ μικρό έλεγχο. Το άτομο ξεχνάει κάτι που του προκάλεσε μεγάλη αναστάτωση (περνώντας στο ασυνείδητο), το οποίο όμως δεν σταματάει να το επηρεάζει.
Για παράδειγμα, σε έναν βιασμό το άτομο ξεχνάει τι έγινε, τις περισσότερες φορές δεν θυμάται ακριβώς τι έγινε.
Διάσχιση
Συμβαίνει όταν το άτομο χάσει το αίσθημα του χρόνου και βρίσκει μία άλλη αναπαράσταση του εαυτού για να συνεχίσει εκείνη τη συγκεκριμένη στιγμή. Το άτομο με διάσχιση μπορεί να έχει μια αποσυνδεδεμένη άποψη του εαυτού τους στον κόσμο. Ο χρόνος και η αυτοεικόνα του δεν έχει μια συνεχή ροή, όπως συμβαίνει για τους περισσότερους ανθρώπους.
Για παράδειγμα, τη στιγμή που ένας άντρας κακοποιεί τη γυναίκα του, εκείνη μπορεί να αισθανθεί ότι ‘‘βγαίνει’’ από το σώμα της.
Διανοητικοποίηση
Ένας ασυνείδητος αμυντικός μηχανισμός στον οποίο χρησιμοποιείται η λογική σε μία προσπάθεια του ατόμου να αποφύγει να έρθει αντιμέτωπο με διάφορες συγκρούσεις αλλά και το άγχος όπου συνεπάγονται. Είναι η υπερβολική έμφαση στη σκέψη, όταν το άτομο αντιμετωπίζει μια απαράδεκτη ώθηση, κατάσταση ή συμπεριφορά χωρίς να χρησιμοποιεί οποιοδήποτε συναίσθημα για να βοηθήσει να τοποθετήσει τις σκέψεις του σε ένα συναισθηματικό πλαίσιο. Στην ουσία το άτομο «κλείνει» όλα τα συναισθήματά του και προσεγγίζει μια κατάσταση μόνο από μια λογική πλευρά.
Για παράδειγμα, μπορεί κάποιος να έχει χάσει όλα του τα λεφτά και ενώ να λέει ότι στεναχωρήθηκε, να συνεχίζει να περιγράφει τις αιτίες χωρίς να εκφράσει πραγματικά τη θλίψη του.
Άρνηση
Όταν αρνείσαι μία κατάσταση που πραγματικά συμβαίνει. Είναι η άρνηση αποδοχής της πραγματικότητας, σαν να μην υπάρχει. Η άρνηση των συναισθημάτων ή των πράξεων είναι ένας αμυντικός μηχανισμός για την αποφυγή βλάβης του Εγώ που προκαλείται από το άγχος ή τις ενοχές της αποδοχής. Θεωρείται ένα ανεπιθύμητος αμυντικός μηχανισμός, καθώς παραβιάζει τις βασικές αρχές της ταυτότητας ενός ατόμου, καθώς το βυθίζει σε έναν φανταστικό κόσμο εντελώς μακριά από την πραγματικότητα.
Για παράδειγμα, ενώ έχεις χωρίσει, για κάποιο διάστημα συμπεριφέρεσαι σαν να είστε ακόμη μαζί.
Παλινδρόμηση
Είναι η επαναφορά σε ένα προγενέστερο στάδιο εξέλιξης που εναντιώνεται σε μη αποδεκτές σκέψεις ή παρορμήσεις. Συνδέεται στενά με την καθήλωση, δηλαδή όταν το άτομο αντιμετωπίζει ισχυρές στερήσεις στις οποίες δεν μπορεί να ανταπεξέλθει, το Εγώ επιζητά την επιστροφή σε καταστάσεις που είναι ελεγχόμενες. Το άτομο επιστρέφει πίσω σε ένα προηγούμενο στάδιο ωρίμανσης, γιατί μια καινούρια κατάσταση του προκαλεί άγχος.
Για παράδειγμα, ένα παιδί που μαθαίνει ότι οι γονείς χωρίζουν, αρχίζει να πιπιλάει το δάχτυλό του, σαν να είναι βρέφος.
Προβολή
Με αυτό τον μηχανισμό το υποκείμενο/ άτομο απομακρύνει από τον εαυτό του επιθυμίες, ενορμήσεις, συναισθήματα και τα αποδίδει σε άλλους. Τα συναισθήματα που μας προκαλούν άγχος ή δεν μπορούμε να αντιδράσουμε σε ό,τι αρνητικό/ δυσάρεστο συμβαίνει γύρω μας, πιθανόν το Εγώ να αμύνεται στις ανησυχίες, προβάλλοντας αυτές τις ιδέες σε κάποιο άλλο πρόσωπο.
Για παράδειγμα, δεν ευθύνομαι εγώ για αυτή την κατάσταση, εκείνος φταίει για όλα, εκείνος είναι ο κακός.
Μετάθεση
Είναι η ανακατεύθυνση των συναισθημάτων και των παρορμήσεων που απευθύνονται σε ένα άτομο. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτή την άμυνα όταν δεν είναι σε θέση να εκφράσουν τα συναισθήματά τους με ασφαλή τρόπο στο πρόσωπο στο οποίο απευθύνονται. Στην ουσία, το άτομο καταπιέζει την αγάπη ή τον φόβο που νιώθει για ένα άλλο άτομο και επομένως τα συναισθήματα μετατοπίζονται προς κάποιο άλλο άτομο ή ζώο.
Για παράδειγμα, ο θυμός που νιώθει ένα άτομο για το αφεντικό του στη δουλειά, το άτομο δεν θα τον εκφράσει στον εργοδότη του, γιατί θα έχει τον φόβο μήπως τον απολύσει. Αντίστοιχα θα τον βγάλει στην οικογένειά του.
Εκλογίκευση
Όρος που εισήγαγε ο Jones. Με αυτό τον μηχανισμό, τα κίνητρα ορισμένης συμπεριφοράς απωθούνται στο ασυνείδητο με τη συμπεριφορά να εξηγείται συνειδητά με άλλα κίνητρα. Με την εκλογίκευση το άτομο χρησιμοποιεί τη λογική για να απωθήσει επίπονα συναισθήματα, επιθυμίες ή σκέψεις που του προκαλούν έντονο στρες.
Για παράδειγμα, “θα αγοράσω ένα Laptop για τη δουλειά”, ενώ στην πραγματικότητα δεν τον χρειάζεσαι.
Μετουσίωση
Η μετουσίωση ή αλλιώς η εξιδανίκευση είναι η ενέργεια επιθετικών ή σεξουαλικών παρορμήσεων όπου μετατρέπεται σε ενέργεια κάτω από τον έλεγχο του Εγώ με ταυτόχρονη αλλαγή στο αντικείμενο των παρορμήσεων από μη αποδεκτό σε κοινωνικά αποδεκτό. Κατά τη μετουσίωση, η επιθετική ενόρμηση χρησιμοποιείται για την επίτευξη κοινωνικά παραδεκτών στόχων. Ο Freud ήταν εκείνος που εισήγαγε τον όρο «Μετουσίωση», στην προσπάθειά του να αναλύσει ένα μέρος της ανθρώπινης δράσης. Ως άμυνα, αυτός ο όρος θεωρείται ο πιο υγιής και ώριμος τρόπος επίλυσης των ενδοψυχικών συγκρούσεων, διότι εκτονώνει την ενορμητική πίεση μέσω οδών που προάγουν τον πολιτισμό και ευεργετούν το κοινωνικό σύνολο.
Για παράδειγμα, ένας παιδεραστής ή παιδόφιλος μπορεί να γίνει καθηγητής, νηπιαγωγός ή γυμναστής, ώστε να είναι πιο κοντά σε αυτό που επιθυμεί κρυφά και το οποίο είναι μη αποδεκτό από την κοινωνία.
