Στην καρδιά της Πελοποννήσου βρίσκεται ένα από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της χώρας μας. Ένας αρχαιολογικός χώρος ο οποίος, εκτός ότι βρίσκεται στον κατάλογο των Μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της UNESCO, ταυτόχρονα συνδέεται άμεσα με την άνθηση και την ύπαρξη ενός εκ των τριών Προϊστορικών πολιτισμών της Ελλάδας. Αυτός δεν είναι άλλος από τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό, στον οποίο θα αφιερώσω το σημερινό μου άρθρο, συνεχίζοντας έτσι το ταξίδι στους προϊστορικούς πολιτισμούς της χώρας μας, το όποιο ξεκινήσαμε ήδη από το προηγούμενο άρθρο μου.
Ο μυκηναϊκός πολιτισμός συνήθως ταυτίζεται με τους Αχαιούς και τον Τρωικό Πόλεμο που περιγράφεται στο ομηρικό έπος της Ιλιάδας, στην πραγματικότητα όμως, είναι πολλά περισσότερα από αυτό.Ο πολιτισμός των Μυκηναίων πρωταγωνίστησε την Ύστερη Εποχή του Χαλκού στην χώρα μας, για το ανακτορικό του σύστημα, για την οχύρωση των πόλεων του, για τα ειδώλια, τις τοιχογραφίες, τους θολωτούς τάφους, την μεταλλοτεχνιά και την ανακάλυψη της Γραμμικής Β’.
Όπως όμως σχεδόν σε κάθε κομμάτι της ιστορίας του πολιτισμού μας, έτσι και ο μυκηναϊκός πολιτισμός συνδέεται με την αρχαία ελληνική μυθολογία. Σύμφωνα λοιπόν με τον μύθο και τον περιηγητή Παυσανία, ο πολιτισμός των Μυκηναίων πήρε το όνομα τον μυθικό Περσέα, ο οποίος ανακάλυψε στην περιοχή ένα μύκητα (δηλαδή ένα μανιτάρι), κάτω από την ρίζα του οποίου υπήρχε μια πηγή με άφθονο τρεχούμενο νερό, η Περσεία πηγή. Όμως ο παραπάνω μύθος δεν είναι ο μόνος που σχετίζεται με τον μυκηναϊκό πολιτισμό. Πολλοί έχουν ταυτίσει τον πολιτισμό της Ηπειρωτικής Ελλάδας με την ιστορία του βασιλιά Ατρέα και των γιων του Αγαμέμνωνα και Μενέλαο. Κάπου εδώ ξεδιπλώνεται μια σειρά μύθων, οι οποίοι σχετίζονται με το θέμα της Ιλιάδας του Ομήρου , τον Τρωικό Πόλεμο. Από το μήλο της Έριδος, την αρπαγή της Ωραίας Ελένης από τον Πάρη, την θυσία της κόρης του Αγαμέμνωνα Ιφιγένειας, τον σπουδαίο μυθικό ήρωα Αχιλλέα, τον Δουρείο Ίππο μέχρι και την δολοφονία του Αγαμέμνονα από την γυναίκα του Κλυταιμνήστρα, όλοι οι παραπάνω μύθου «τριγυρίζουν» γύρω από τον μυκηναϊκό πολιτισμό.
Πέρα όμως από τον μύθο ο μυκηναϊκός πολιτισμός, πήρε το όνομα από το μεγαλύτερο κέντρο του της Μυκήνες. Εκτός από τις Μυκήνες σπουδαία κέντρα του ήταν, η Σπάρτη, η Τίρυνθα , η Πύλος, η Αθήνα, η Θήβα και ο Ορχομενός. Η περιοχή των Μυκηνών ήρθε στο φως έπειτα από τις ανασκαφές του Γερμανού αρχαιολόγου Ερρίκου Σλήμαν, ο οποίος είχε ήδη ανασκάψει την περιοχή της Τροίας και της Ιθάκης αναζητώντας τους ομηρικούς ήρωες. Στην ανασκαφή του στις Μυκήνες ανακάλυψε την Πύλη των Λεόντων και τον Ταφικό Περίβολο Α’. Η πύλη των λεόντων, είναι πύλη στην οποία δεσπόζουν δυο περήφανες λέαινες και συναντάμε κατά την είσοδο μας στον αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Η πύλη είναι ένα από τα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα των Μυκηναίων μαζί με τα θεόρατα και επιβλητικά κυκλώπεια τείχη που συναντάμε στον αρχαιολογικό χώρο της Τίρυνθας και των Μυκηνών. Όπως αναφέραμε και στην αρχή οι μυκηναίοι φημιζόταν για το ανακτορικό τους σύστημα. Ο άνακτας τον οποίο συναντάμε και στον Όμηρο ως αναφορά στον Αγαμέμνονα, ήταν ο ηγεμόνας ο μεγάλος βασιλιάς, ο κυρίαρχος του ανακτόρου.
Τα μυκηναϊκά ανάκτορα όπως αντίστοιχα και τα μινωικά έφεραν στους τοίχους τους περίτεχνες και πολύχρωμες τοιχογραφίες. Η “Μυκηναία”, η “Πομπή των γυναικών”, η “Θέα με τα στάχυα”, “ο Μουσικός”,“το Κυνήγι του κάπρου”, οι “Πολεμιστές” και οι “Γυναίκες σε άρμα” είναι οι σπουδαιότερες μυκηναϊκές τοιχογραφίες που μας έχουν διασωθεί σήμερα. Εκτός όμως από τις τοιχογραφίες στον τομέα της τέχνης οι Μυκηναίοι ξεχώριζαν για περίτεχνα αγγεία, στα οποία πρωταγωνιστούσαν οι σκηνές μάχης και ειδώλια που παρίσταναν γυναίκες μορφές με σηκωμένα χέρια (τύπου Ψ και τύπου Φ). Στην μεταλλοτεχνία τώρα για την οποία σας μίλησα στην αρχή, πρωταγωνιστούν τα χάλκινα αγγεία, τα μεγάλα ξίφη με στολισμένες λαβές, οι πανοπλίες, ενώ εξέχουσα θέση έχουν οι τα κοσμήματα και οι χρυσές προσωπίδες τις οποίες συνήθιζαν να τοποθετούν στους νεκρούς, χαρακτηριστικό παράδειγμα το αποκαλούμενο σύμφωνα με τους μελετητές «χρυσό προσωπείο του Αγαμέμνονα.
Πριν περάσουμε στον τομέα της λατρείας, οφείλουμε να αναφερθούμε στην σπουδαία ταφική αρχιτεκτονική την οποία συναντάμε και στην αρχαιολογικό χώρο των Μυκηνών. Οι περίφημοι θολωτοί τάφοι, υπόγεια κυκλικά κτίσματα αποτελούμενα από έναν θόλο και έναν μακρύ διάδρομο γεμάτα από πλούσια ταφικά κτερίσματα. Ακόμη οφείλουμε να αναφέρουμε ότι οι μυκηναίοι είχαν επηρεαστεί από την γραφή των μινωικών, Γραμμική Α’, ανακάλυψαν ένα άλλο είδος γραφής την Γραμμική Β’, η οποία έπειτα από την αποκρυπτογράφηση της από τους Τζον Τσάντγουικ και Μάικλ Βέντρις μας εκτός ότι μας έδωσε πληροφορίες για τον μυκηναϊκό πολιτισμό μας έδειξε ότι ήταν ένα πρώιμο είδος της ελληνικής γραφής.
Στον τομέα της λατρείας, μπορεί στο Όμηρο να πρωταγωνιστεί μόνο το Ολύμπιο δωδεκάθεο, οι μυκηναίοι όμως είχαν μια πολύ σημαντική γυναικεία θεότητα, την θέα της φύσης και της βλάστησης την Μεγάλη Θέα για την οποία σας έχω ξανά μιλήσει σε προηγούμενο άρθρο μου.
Σύμφωνα με τους μελετητές τα μυκηναϊκά κέντρα σταδιακά αρχίζουν να καταστρέφονται και να εγκαταλείπονται. Υπάρχουν τρία πιθανά σενάρια σχετικά με την παρακμή μυκηναϊκού πολιτισμού. Αρχικά πιθανόν να οφείλεται σε φυσική καταστροφή, οποίος κάποιον σεισμό ή κάποια φωτιά. Έπειτα η επόμενη άποψη είναι ότι, οφείλεται σε εξωτερικούς παράγοντες, όπως η Κάθοδος Δωριέων και την επέλαση των Λαών της Θάλασσας. Τέλος διατυπώθηκε και η άποψη, ότι υπήρξαν εσωτερικές διαμάχες οι οποίες οδήγησαν στην κατάρρευση των κέντρων εξουσίας.
Όποιο από τα παραπάνω και να ήταν το αίτιο καταστροφής, ένας από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς της προϊστορικής ιστορίας της χώρας έσβησε άδοξα. Ένας πολιτισμός πλούσιος σε αρχιτεκτονικά επιτεύγματα και μοναδικά δείγματα τέχνης, χάθηκε αφήνοντας πίσω του μια τεράστια ιστορία και μία πληθώρα αρχαιολογικών ευρημάτων. Από το ανάκτορο του Νέστορος στην Πύλο, το Προσωπείο του Αγαμέμνονα, την μυκηναϊκή πανοπλία των Δενδρών μέχρι και τα έπη του Ομήρου ο μυκηναϊκός πολιτικός συνεχίζει μέχρι σήμερα να πρωταγωνιστεί και να εντυπωσιάζει, με την επιβλητική ομορφιά του όσους τον αντικρίζουν, ταξιδεύοντας μας πίσω στην εποχή του Ατρέα.
