Πριν από λίγες ημέρες βρέθηκα στο κέντρο της Αθήνας και έτυχε να διασχίσω την Διονυσίου Αρεοπαγίτου και περάσω έξω από το στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Στην είσοδο του Μουσείου υψώνεται μια μεγάλη αφίσα στην οποία πρωταγωνιστεί η αγαπημένη κόρη του βασιλιά των Ολύμπιων θεών Δία, η θεά Αθήνα. Η συγκεκριμένη απεικόνιση της Αθηνάς προέρχεται από το αέτωμα του Αρχαίου Ναού της Αθηνάς Πολιάδος, το οποίο εκτίθεται μέσα στο Νέο Μουσείο. Σκέφτηκα λοιπόν με αφορμή την συγκεκριμένη απεικόνιση που πρωταγωνιστεί έξω από το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης να σας μιλήσω, για την ιστορία του αρχαίου ναού της Αθηνάς Πολιάδος καθώς και για το περίτεχνο αέτωμα του, το οποίο θα συναντήσουν οι θεατές κατά την επίσκεψη τους στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης.
Ο Αρχαίος ναός της Αθηνάς Πολιάδος βρισκόταν πάνω στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης, χτίστηκε μεταξύ του 525 και 510 π.Χ, μια κομβική περίοδο για την Αθήνα, στο διάστημα δηλαδή της μετάβασης από την τυραννία στη δημοκρατία. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά Προμάχο, (το προσωνύμιο Προμάχος σήμαινε αυτός/ή που μάχεται στην πρώτη γραμμή) και μέσα στο ναό φυλασσόταν το ξύλινο ξόανο, το ξύλινο δηλαδή άγαλμα της Αθηνάς. Σήμερα είναι ορατά μόνο τα θεμέλια του αρχαίου ναού, τα οποία βρίσκονται ανάμεσα στο Ερέχθειο και τον κλασικό Παρθενώνα. Δυστυχώς το 480 π.Χ ο ναός καταστράφηκε από τους Πέρσες κατά την εισβολή τους στην Αθήνα, όμως μέρος των θεμελίων του και διάφορα άλλα κατεστραμμένα μέλη του, χρησιμοποιήθηκαν στην οχύρωση της Ακρόπολης, στο βόρειο τείχος, όπου είναι μέχρι και σήμερα ορατά από τον θεατή.
Σήμερα οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν την ύπαρξη του Αρχαίου Ναού της Αθηνάς Πολιάδος, όπως αντίστοιχα συμβαίνει και με τον Εκατόμπεδο για τον οποίο σας έχω μιλήσει σε προηγούμενο άρθρο μου.
Όπως σας ανέφερα και παραπάνω ο αρχαίος ναός δεν μας έχει διασωθεί, αυτό που μας διασώζεται σήμερα είναι η περίφημη αετωματική του σύνθεση, η οποία εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Το αέτωμα πιθανώς προέρχεται από την δυτική πλευρά του ναού και παρουσιάζει την Αθηνά να μάχεται με τους γίγαντες. Το θέμα δηλαδή είναι η Γιγαντομαχία και προέρχεται από την μυθολογία. Στην γιγαντομαχία παρουσιάζεται η σύγκρουση του Ολύμπιου δωδεκάθεου με τους Γίγαντες. Οι γίγαντες σύμφωνα με τον Απολλόδωρο, γεννήθηκαν από την Γαία, η οποία μετά την νίκη του Δία και των υπόλοιπων Ολύμπιων θεών απέναντι στον Κρόνο και τους Τιτάνες, για να πάρει εκδίκηση για όσα συνέβησαν στους Τιτάνες, παρακίνησε τους Γίγαντες να πολεμήσουν με τους Ολύμπιους θεούς. Οι Γίγαντες ήταν περίπου 100 στον αριθμό και ήταν ένα γένος μεταξύ θεών και ανθρώπων, αν και είχαν θεϊκή καταγωγή, η μορφή τους ήταν ανθρώπινη αλλά η δύναμη τους ήταν φοβερή και ανίκητη.
Η Γιγαντομαχία είναι από τα αγαπημένα θέμα, τα οποία συναντάμε στην αρχαία ελληνική γλυπτική με χαρακτηριστικά παραδείγματα την ζωοφόρο του Βωμού του Δία στην Πέργαμο και τις δεκατέσσερις μετώπες της ανατολικής πλευράς του Παρθενώνα.
Στο αέτωμα λοιπόν του αρχαίου ναού της Αθηνάς Πολιάδος, απεικονίζει ως κεντρική μορφή την θεά Αθηνά να πολεμά ενάντια στους Γίγαντες και καταβάλλει τον Εγκέλαδο με το δόρυ της. Στα αριστερά και στα δεξιά της θεάς παρουσιάζονται ακόμη κάποιοι γίγαντες πεσμένοι. Από τον Εγκέλαδο τον Γίγαντα τον οποίο “πετυχαίνει ” θεά Αθηνά με το δόρυ της, διασώζεται μόνο η φτέρνα του ποδιού του. Το αέτωμα είναι κατασκευασμένο εξολοκλήρου από Παριανό μάρμαρο, ενώ επίσης ήταν βαμμένο με έντονα χρώματα, ίχνος των οποίων μπορεί κανείς να διακρίνει στην πίσω πλευρά της Αθηνάς.
Οι μορφές του αετώματος είναι ολόγλυφες, σε υπερφυσικό μέγεθος, γεγονός το οποίο εντυπωσιάζει τον θεατή. Η θεά Αθηνά, η οποία είναι και η κεντρική μορφή του αετώματος παρουσιάζεται σε έντονο διασκελισμό, να προτάσει την αιγίδα της, να κρατά το δόρυ της στο δεξί της χέρι και να κατευθύνεται προς τον Εγκέλαδο, έτοιμη να του δώσει το τελειωτικό χτύπημα. Από το πρόσωπο της φαίνεται να αποχωρεί το αρχαϊκό μειδίαμα, που έφεραν υπόλοιπες οι Κόρες της Ακρόπολης, ενώ το κράνος της και την αιγίδα της (η αιγίδα ήταν προέκταση της ασπίδας της, φτιαγμένη από δέρμα αίγας, κατσίκας), κοσμούσαν φίδια.
Σήμερα η κεντρική μορφή του υπερφυσικού αυτού αετώματος, η θεά Αθηνά πρωταγωνιστεί στην αφίσα Αρχαιολογικού Μουσείου της Ακρόπολης, εντυπωσιάζοντας το κοινό που διασχίζει την Διονυσίου Αρεοπαγίτου και “προκαλώντας” όλους εμάς να επισκεφτούμε το Αρχαιολογικό Μουσείο και να την αναζητήσουμε!
