Τι γίνεται όταν συνειδητοποιείς ότι το μικρό σου παιδάκι αρχίζει να λέει ψέματα και μεταμορφώνεται σε έναν λιλιπούτειο Πινόκιο; Πώς αντιδράς, τι του λες, πώς το διαχειρίζεσαι;
Όλα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας λένε ψέματα κάποιες στιγμές. Η συμπεριφορά αυτή ξεκινάει από τη στιγμή που αρχίζουν να μιλάνε και ενώ είναι συμπαθητική τις πρώτες φορές, στη συνέχεια προκαλεί έντονο στρες στους γονείς που δε γνωρίζουν πώς να διαχειριστούν αυτή την κατάσταση.
Όλοι οι γονείς θέλουμε να εμπιστευόμαστε τα παιδιά μας και να είμαστε σίγουροι ότι δε θα μας πούνε ποτέ ψέματα. Πολλές φορές θεωρούμε ότι το ψέμα θα πρέπει να τιμωρείται, ώστε να μην επαναληφθεί.
Ωστόσο, σε αντίθεση με τους ενήλικες, τα παιδιά δεν διαθέτουν κάποιον ενδογενή κώδικα ηθικής. Έτσι, δε γνωρίζουν πάντα, τι είναι σωστό και τι λάθος και η τιμωρία μπορεί να τα πληγώσει και να δημιουργήσει συμπεριφορές αντίθετες από αυτές που επιθυμούμε. Γι’ αυτό, ο γονιός πρέπει να ψάξει τους λόγους που οδήγησαν το παιδί στο ψέμα και μετά να αποφασίσει πώς θα αντιδράσει.
Η αναζήτηση της αλήθειας και η αντίληψη του ψέματος είναι μία διαδικασία, την οποία, τα παιδιά μαθαίνουν καθώς μεγαλώνουν και η διαδικασία αυτή γίνεται πιο εύκολη για αυτά μόνο με τη συμπαράσταση του γονέα. Η κατανόηση των ενδόμυχων αιτιών που τα οδηγούν στο ψέμα μπορεί να μας βοηθήσει στην αντιμετώπισή τους ουσιαστικά, αποφεύγοντας τις υπερβολές και την τιμωρία.
• Τα βρέφη ηλικίας 0-3 ετών είναι απολύτως εξαρτώμενα από τους γονείς. Τα ψέματά τους τις περισσότερες φορές έχουν σκοπό να καταπραΰνουν το θυμό του γονέα που τα ρωτάει θυμωμένος «Εσύ έσπασες την κούπα;». Οι φωνές τα τρομάζουν και η αντίδρασή τους είναι απόλυτα φυσιολογική σε αυτές τις περιπτώσεις.
• Τα νήπια ηλικίας 3-6 ετών ζουν σε ένα κόσμο που ταλαντεύεται μεταξύ πραγματικότητας και φαντασίας. Η συμπεριφορά τους αυτή εκλαμβάνεται από τους γονείς ως πολύ γλυκιά και πολλές φορές ενθαρρύνεται με ιστορίες όπως αυτές του Άγιου Βασίλη, της νεράιδας των δοντιών κ.ά. Όταν, όμως το παιδί μας, λέει ότι φοβάται να κοιμηθεί στο δωμάτιο γιατί πιστεύει ότι στην ντουλάπα κρύβεται ο μπαμπούλας, εμείς αρνούμαστε να το πιστέψουμε και συχνά εξοργιζόμαστε όταν η συμπεριφορά αυτή επαναλαμβάνεται καθημερινά.
• Μεγαλώνοντας, τα παιδιά κατανοούν όλο και περισσότερο την έννοια του ψέματος. Πολλές φορές μάλιστα αποδοκιμάζουν το γονεϊκό ψέμα που σκοπό του έχει κυρίως τη δωροδοκία «Πιες το γάλα σου και θα σου πάρω ένα γλυκό». Στην ηλικία 7-10 ετών το παιδικό ψέμα αποτελεί απότοκο της συμπεριφοράς του γονέα. Τα παιδιά μιμούνται αυτό που βλέπουν και οδηγούνται στο ψέμα σε μία προσπάθεια να φανούν μεγαλύτερα. Ποιος γονιός δεν έχει ακούσει το μεγάλο παιδί του να λέει στο μικρότερο «Πιες το γάλα σου και θα δεις τι θα σου πάρουν ο μπαμπάς και η μαμά…»;
Προσπαθώντας να αποδομήσουμε την αιτία που οδηγεί ένα παιδί στο ψέμα, πρέπει πάντα να αναρωτηθούμε τα εξής:
Γιατί το παιδί μου λέει ψέματα;
Έκανε κάποιο λάθος;
Φοβάται μήπως τιμωρηθεί;
Μήπως οι κανόνες που έχουμε θέσει είναι πολύ αυστηροί για αυτό;
Του επέβαλα να κάνει κάτι που δεν θέλει να κάνει;
Μήπως αισθάνεται απομονωμένο και προσπαθεί να κερδίσει την προσοχή;
Η συμπεριφορά μου διαφέρει από αυτή του παιδιού ή μήπως τελικά εγώ λέω περισσότερα ψέματα από αυτό;
Η αντιμετώπιση του παιδικού ψέματος διαφέρει ανάλογα με το υποκείμενο αίτιο. Ωστόσο, εξαιρετικά σπάνια απαιτείται η τιμωρία του παιδιού ως μέσο διαπαιδαγώγησης. Έτσι λοιπόν, όταν το ψέμα είναι απότοκο της δικής μας συμπεριφοράς, πρέπει πρώτοι εμείς να διορθώσουμε αυτό που φταίει. Για παράδειγμα, να σταματήσουμε να έχουμε υπερβολικές απαιτήσεις, να μην έχουμε την τάση να τιμωρούμε και να μη λέμε οι ίδιοι ψέματα στο παιδί.
Η εκμαίευση της αλήθειας με ήπιο τρόπο αποτελεί μία διαδικασία που λυτρώνει το παιδί και του δίνει τη δυνατότητα να κατανοήσει πως ο μπαμπάς και η μαμά είναι εδώ για να βρούμε μαζί τη λύση, όχι για να τιμωρηθεί. Ερωτήσεις όπως «Κρίμα, έσπασε το ποτήρι. Πώς να έγινε άραγε;» τυγχάνουν καλύτερης αντιμετώπισης από αυτές του τύπου «Γιατί το έκανες;».
Αν παρόλα αυτά το παιδί δεν ομολογήσει, δε θα πρέπει σε καμία περίπτωση να τιμωρηθεί. Κρατήστε την ψυχραιμία σας και επιμείνετε στο ότι αυτό που κάνει είναι χειρότερο από την ίδια την πράξη. Με αρκετή υπομονή το παιδί θα καταλάβει ότι δεν έχει τίποτα να φοβηθεί από εσάς και ότι η αλήθεια απλά μας φέρνει πιο κοντά. Η διαδικασία αυτή μπορεί να χρειαστεί να επαναληφθεί σε διαφορετικά επεισόδια, ωστόσο η επιβράβευση του γονιού είναι πάντα μεγαλύτερη από τον πραγματικό κόπο που έχει καταβάλει γιατί αυτό που κερδίζει είναι μία υγιής σχέση με το παιδί του.
*Από την Ελεάνα Γκιώκα, Παιδίατρο, Διδάκτωρα Πανεπιστημίου Αθηνών, Επιμελήτρια Ιατρικού Κέντρου Αθηνών
Πηγή: mothersbird.gr
