Το Σαββατοκύριακο που μας πέρασε με αφορμή τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς, αποφάσισα να επισκεφτώ, για μία ακόμη φορά, το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης. Το μουσείο αυτό, οφείλω να σας παραδεχτώ, πως είναι ένα από τα αγαπημένα μου και σχεδόν κάθε φορά που διασχίζω την Διονυσίου Αρεοπαγίτου και φτάνω έξω από την είσοδο του Μουσείου, αν μου το επιτρέπει ο χρόνος, πάντοτε μπαίνω μέσα. Σας έχω ξανά μιλήσει και σε προηγούμενο άρθρο μου για την ιστορία του Νέου αυτού Αρχαιολογικού Μουσείου της Ακρόπολης. Αυτή την φορά όμως, σκέφτηκα να σας μιλήσω για την ιστορία ενός συγκεκριμένου εκθέματος του Μουσείου, που πολλοί δυστυχώς δεν γνωρίζουν.
Ένα από τα πρώτα εκθέματα τα οποία θα αντικρίσει κάποιος με το που εισέλθει στον κύριο χώρο της μουσειακής έκθεσης, στην κορυφή της σκάλας λίγο πριν φτάσει στην αρχαϊκή αίθουσα με τους Κούρους και τις Κόρες, είναι το πώρινο αέτωμα του Εκατόμπεδου. Ο Εκατόμπεδος λοιπόν και το δυτικό του αέτωμα, θα είναι και το θέμα του σημερινού μου άρθρου .
Ο Εκατόμπεδος ήταν ένα ναός δωρικού τύπου, ο οποίος είχε χτιστεί στην αρχαϊκή περίοδο, την ίδια εποχή που δημιουργήθηκαν και οι διάσημες Κόρες και οι διάσημοι Κούροι. Η θέση του ήταν πάνω στον Ιερό βράχο της Ακρόπολης και πιθανόν ήταν χτισμένος στην θέση του σημερινού Παρθενώνα. Ο ναός ήταν αφιερωμένος στην Αθηνά Προμάχο και πιθανώς εκεί φυλασσόταν και το άγαλμα της θεάς. Η ονομασία του ναού προήλθε από μια επιγραφή που βρέθηκε το 480 πΧ. Δυστυχώς όμως, έως και σήμερα δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για την ακριβή θέση του καθώς τα θεμέλια του δεν έχουν βρεθεί. Αυτό που μας έχει διασωθεί είναι ο γλυπτός διάκοσμος που στόλιζε το δυτικό αέτωμα του.
Μόλις ο θεατής αντικρίσει το αέτωμα του, εντυπωσιάζεται από την μεγαλοπρέπεια, τον όγκο και το μέγεθος των μορφών.
Τα θέματα του αετώματος προέρχονται από την αγαπημένη μας αρχαία ελληνική μυθολογία. Στο κέντρο βλέπουμε δύο λιοντάρια να κατασπαράζουν ένα μοσχαράκι, ενώ στα αριστερά διακρίνεται μια ανδρική μορφή να τυλίγει ένα τέρας με ουρά ψαριού. Η ανδρική αυτή μορφή είναι ο αγαπημένος μας ημίθεος ήρωας και γιος του βασιλιά των Ολύμπιων θεών Δία, ο Ηρακλής. Ο Ηρακλής παρουσιάζεται ξαπλωμένος και γονατιστός στο δεξί του πόδι, να τυλίγει τα χέρια του γύρω από μια ανθρωπόμορφη μορφή από την μέση και πάνω η οποία καταλήγει σε μια ουρά ψαριού με πολύχρωμα λέπια. Η μορφή αυτή είναι ο Τρίτωνας, ο οποίος σύμφωνα με την μυθολογία ήταν γιος της Αμφιτρίτης και του Ποσειδώνα, εγγονός του Νηρέα, ο οποίος με την σειρά του ήταν πατέρας των Νηριήδων και της Αμφιτρίτης.
Στην άλλη γωνία του αετώματος, στα δεξιά δηλαδή του κεντρικού θέματος, βλέπουμε τρεις γενειοφόρες ανδρικές μορφές. Οι δύο πρώτες μορφές είναι στραμμένες προς το κέντρο ενώ η τρίτη και τελευταία έχει στραφεί να κοιτάζει τον θεατή και να κρατά κάτι στο χέρι, πιθανώς κάποια προσφορά. Το σύμπλεγμα των τριών αυτών γενειοφόρων μορφών καταλήγει σε φίδια, ενώ στην πλάτη τους έφεραν φτερά, τα οποία όμως, δυστυχώς δεν μας έχουν διασωθεί. Πριν σας αποκαλύψω ποία είναι αυτή η μορφή, θα παρατείνω την αγωνία σας και θα σας αναφέρω, ότι στα γένια τους έχουν διασωθεί ίχνη κυανού χρώματος γι αυτό και κάποιοι τους αποκαλούν «Κυανοπώγους». Η μορφή αυτή θεωρείται από τους ερευνητές πως απεικονίζει ή τον Τρισώματο Δαίνομα ή τον Νηρέα, αλλά δεν είναι ακόμη ξεκάθαρο ποιος από τους δύο είναι.
Δυστυχώς, οι περισσότεροι όταν επισκέπτονται το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης και αντικρίζουν το αέτωμα του Εκατόμπεδου, δεν γνωρίζουν την ιστορία του. Ο πρώτος αρχαϊκός ναός μνημειακών διαστάσεων της Αθήνας, του οποίου για καλή μας τύχη ένα μέρος του διασώζεται, δεν γνωρίζει την αίγλη που του αξίζει.
Έπειτα λοιπόν, από την τελευταία μου αυτή επίσκεψη και καθώς στεκόμουν μπροστά από το εντυπωσιακό αυτό έκθεμα και παρατηρούσα τους επισκέπτες να μην του δίνουν την προσοχή που άξιζε, σκεφτόμουν πόσο κρίμα είναι ένα τόσο σπουδαίο μνημείο να μην γνωρίζει την “δημοσιότητα” που του αρμόζει. Αυτός ήταν και ο βασικός λόγος που αποφάσισα να σας διηγηθώ σήμερα την ιστορία και την σημασία του Εκατόμπεδου. Στόχος μου είναι, μέσα από το άρθρο μου, να μάθετε και εσείς την ιστορία και του “αρχαϊκού Παρθενώνα” και του αετώματος του, να την μεταδώσετε με την σειρά σας στα παιδιά σας και την επόμενη φορά που θα επισκεφτείτε το Αρχαιολογικό Μουσείο της Ακρόπολης να αφιερώσετε τον χρόνο που αρμόζει και να θαυμάσετε το μεγαλείο και την ομορφιά του αετώματος του Εκατόμπεδου.
