Το άγχος εισχωρεί στη ζωή μας με πολλούς τρόπους, μερικούς από τους οποίους δεν μπορούμε πραγματικά να ελέγξουμε. Η μετάδοση του άγχους από τους γονείς στα παιδιά είναι καλά τεκμηριωμένη επιστημονικά. Μελέτες που έγιναν σε πανομοιότυπα δίδυμα αδέρφια έδειξαν την ελάχιστη επίδραση των γονιδίων και τη μέγιστη επίδραση των περιβαλλοντικών παραγόντων και κυρίως του οικογενειακού περιβάλλοντος.
Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι το γονεϊκό άγχος επηρεάζει τα παιδιά όλων των ηλικιών. Τα παιδιά που ζουν σε αγχωτικά περιβάλλοντα μπορεί να εμφανίσουν διάφορα είδη συμπεριφορικών και συναισθηματικών προβλημάτων κάποια στιγμή κατά την ανάπτυξή τους συμπεριλαμβανομένων ζητημάτων επιθετικότητας, άγχους αλλά και σοβαρότερων διαταραχών, ακόμα και προβλήματα ιατρικής φύσεως όπως το άσθμα ή αλλεργίες.
Τα αποτελέσματα επίσης των ερευνών αναφέρουν ότι γονείς που είναι αγχωμένοι κατά τα πρώτα χρόνια των παιδιών τους μπορούν να αφήσουν ένα επιγενετικό αποτύπωμα που μπορεί να επηρεάσει την έκφραση του άγχους αργότερα στη ζωή τους.
Τα παιδιά ακολουθούν το συναισθηματικό παράδειγμα των φροντιστών τους. Αν οι μεγάλοι δυσκολεύονται, τα παιδιά το ξέρουν.
Πότε μπορεί το άγχος ενός γονέα να αρχίσει να επηρεάζει ένα παιδί;
Το παιδί μπορεί να αισθανθεί το άγχος ενός γονέα νωρίτερα από ό,τι ακόμη μπορεί να επικοινωνήσει. Ξεκινά όταν είναι ήδη στη μήτρα. Εάν μια μητέρα είναι ιδιαιτέρως στρεσαρισμένη κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης της, αυτές οι ορμόνες του στρες περνούν δυνατά και γρήγορα στον πλακούντα. Το άγχος της εγκυμοσύνης έχει συνδεθεί με διάφορους κινδύνους όπως ΔΕΠΥ στα παιδιά , αγχώδων διαταραχών ή παιδικής παχυσαρκίας στην εφηβεία.
Ακόμα και αφού γεννηθεί το παιδί, το άγχος απορροφάται από τα βρέφη μέσω των αποκαλούμενων «μεταδοτικών συναισθημάτων». Αλλά και σε μεγαλύτερο αναπτυξιακό στάδιο, τα μωρά είναι πολύ βαθιά συντονισμένα με τη συναισθηματική ένταση των φροντιστών τους προτού είναι λεκτικά και ικανά να εκφραστούν πλήρως. Ένα βρέφος μπορεί να μην μπορεί να σας πει ότι φαίνεστε πιεσμένοι ή να σας ρωτήσει τι φταίει, αλλά μόλις είναι στην αγκαλιά σας, αντιλαμβάνεται τις σωματικές αντιδράσεις που συνοδεύουν τη συναισθηματική σας κατάσταση και μεταδίδονται μέσω της φωνητικής έντασης, του καρδιακού ρυθμού, της έκφρασης του προσώπου, της μυρωδιάς ή άλλες μη ορατές διόδους μετάδοσης του στρες από τη μητέρα προς στο παιδί.
Σε ακόμα μεγαλύτερη ηλικία, το άγχος μπορεί να μεταδοθεί από τον γονέα στο παιδί μέσω του «εμφατικού στρες». Τα παιδιά είναι εκ φύσεως πολύ καλοί παρατηρητές. Μελέτες δείχνουν ότι η απλή παρατήρηση ενός άλλου ατόμου σε μια αγχωτική κατάσταση μπορεί να προκαλέσει μια αυτόματη αντίδραση σωματικού στρες. Αν για παράδειγμα είμαστε με κάποιον που είναι αγχωμένος, το άγχος του μπορεί να γίνει άγχος και για εμάς, όχι μόνο συναισθηματικά αλλά βιολογικά καθώς τα επίπεδα κορτιζόλης μας αυξάνονται μαζί με τα δικά του. Το ίδιο ισχύει και για τα παιδιά. Τα παιδιά μπορούν να αισθανθούν όταν οι αγχωμένοι γονείς περνούν δύσκολα. Ωστόσο, οι αγχωμένοι γονείς συχνά αισθάνονται ότι αν παραμείνουν ήρεμοι μπροστά στο παιδί τους, το παιδί δε θα νιώσει το άγχος. Τα παιδιά, όμως, μπορούν να νιώσουν ενστικτωδώς την ένταση και να βιώσουν και άλλα συναισθήματα.
Πώς οι γονείς μεταδίδουν το άγχος στα παιδιά.
- Οι πιεσμένοι γονείς είναι πιο επικριτικοί.
- Οι αγχωμένοι γονείς αντιδρούν υπερβολικά.
- Οι αγχωμένοι γονείς χάνουν τη σύνδεση με το παιδί τους.
Επιπτώσεις γονεϊκού άγχους στα παιδιά
Η διαχείριση του άγχους είναι αρκετά δύσκολη υπόθεση αλλά το πραγματικό ζήτημα είναι τι θα συμβεί στη συνέχεια. Όταν το παιδί εκτίθεται επανειλημμένα στο στρες, ο εγκέφαλος απασχολείται με σκέψεις και συναισθήματα που μεταφράζονται από το σώμα ως απειλή. Τελικά, αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά των παιδιών να μαθαίνουν νέα πράγματα, να λύνουν προβλήματα ή να λαμβάνουν αποφάσεις. Όταν οι γονείς είναι αναστατωμένοι, είναι δύσκολο για τα παιδιά να αισθάνονται ασφαλή, καθιστώντας τα πιο επιρρεπή στο φόβο και πιο δύσκολο να τον ελέγξουν. Εάν το άγχος συνεχιστεί για μεγάλο χρονικό διάστημα, η ανάπτυξη του παιδιού μπορεί τα να βλάψει για τα επόμενα χρόνια και να αποτελέσει παράγοντα εμφάνισης ακόμα και διαταραχών άγχους στην ενήλικη ζωή. Ο αρνητικός αντίκτυπος στην ανάπτυξη του παιδιού τους μπορεί να οδηγήσει σε προβλήματα συμπεριφοράς, διαταραχές άγχους και μαθησιακών δυσκολιών. Στους νέους, μπορεί επίσης να προκαλέσει μελαγχολία, άγχος, ακόμη και εχθρότητα. Τα παιδιά που ζουν σε αγχωτικά περιβάλλοντα αισθάνονται αμφιβολίες και ανασφάλεια. Η αυτοπεποίθηση των παιδιών κλονίζεται και ο ψυχικός κόσμος των παιδιών μοιάζει εύθραυστος και πιο ευάλωτος ως αποτέλεσμα της αδυναμίας των γονέων τους να δομήσουν μία ισχυρή ψυχική ανθεκτικότητα για εκείνα.
