Κάπου μέσα στην καρδιά των Κυκλάδων, εκεί που το απέραντο γαλάζιο παντρεύεται με τα γραφικά σοκάκια, τα πλακόστρωτα και τα λευκά καλντερίμια υπάρχει ένα νησί, το οποίο ξεχωρίζει από τα αλλά και ο λόγος δεν είναι άλλος από το γεγονός ότι γεννήθηκε μέσα από τις στάχτες του. Οι περισσότεροι θεωρούν πως η ομορφιά του οφείλεται στο ηλιοβασίλεμα του, αν όμως κοιτάξουμε βαθύτερα και πιο ουσιαστικά, η ομορφιά του πηγάζει από την ιστορία του. Το νησί αυτό δεν είναι άλλο από τη Σαντορίνη φυσικά. Σήμερα θα μιλήσουμε για τον Προϊστορικό Οικισμό του Ακρωτηρίου στην Σαντορίνη, με απώτερο σκοπό την επόμενη φορά που θα βρεθείτε στο νησί να τον επισκεφτείτε και εσείς μαζί με τα παιδιά.
Το Ακρωτήρι υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα του Αιγαίου κατά την Προϊστορική Εποχή. Σύμφωνα με τις αρχαιολογικές ενδείξεις, η πρώτη κατοίκηση του οικισμού χρονολογείται κατά την Ύστερη Νεολιθική Εποχή, όπου πιθανώς ήταν ένα χωριό με γεωργούς, κτηνοτρόφους και ψαράδες. Όμως τα επόμενα χρόνια και συγκεκριμένα στηνΕποχή του Χαλκού, το Ακρωτήρι έφτασε στο απόγειο της ακμής του. Ο οικισμός από ένα μικρό νεολιθικό χωριό μετατράπηκε σε ένα από τα σημαντικότερα αστικά κέντρα και λιμάνια του Αιγαίου, ενώ επίσης έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην διαμόρφωση του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Η θέση του, ως το πλησιέστερο Κυκλαδικό λιμάνι προς την μινωική Κρήτη, αποτέλεσεπύλη επικοινωνίας ανάμεσα στηνΜεγαλόνησο και το Αιγαίο.
Ο οικισμός δέχτηκε μεγάλο πλήγμα από σεισμό, το οποίο όμως δεν σταμάτησε τηνανάπτυξη του. Η καταστροφή που υπέστη από το σεισμό, υπήρξε μία νέα ευκαιρίατην ανοικοδόμηση και την εξέλιξη της πόλης. Η ανάπτυξη του οικισμού φαίνεται και στα σπίτια της περιόδου, τα οποία αντανακλούν την ευημερία και τον υψηλό πολιτισμόπου είχε η θηραϊκή κοινωνία λίγο πριν τη έκρηξη του ηφαιστείου.
Δυστυχώς η ζωή στην πόλη τελείωσε απότομα. Την εποχή που το Ακρωτήρι βρισκόταν στο υψηλότερο σημείο ακμής, επλήγη από ισχυρό σεισμό, ο οποίος υπολογίζεται στα 7 ρίχτερ. Οι κάτοικοι πιθανολογείται πως εγκατέλειψαν τα ερειπωμένα σπίτια τους και δημιούργησαν έναν προσωρινό καταυλισμό στην ύπαιθρο. Παρόλη την καταστροφή την οποία υπέστη ο οικισμός από το σεισμό, οι κάτοικοι δεν το έβαλαν κάτω και ξεκίνησανπροσπάθειες για να καθαρίσουν τα ερείπια και να προετοιμάσουν την οικοδόμηση του. Όμως λίγες εβδομάδες μετά το σεισμό συνέβη η έκρηξη του ηφαιστείου.
Με βάση τις μελέτες η έκρηξη του ηφαιστείου συνέβη σταδιακά προειδοποιώντας, δηλαδή κατά κάποιο τρόπο τους κατοίκους του οικισμού. Συνεπώς πιθανολογούμε, πως αυτοί που εργάζονταν για την ανοικοδόμηση της πόλης έφυγαν ξαφνικά. Έτσι εξηγείται και η απουσία θυμάτων από τις μετέπειτα αρχαιολογικές ανασκαφές , ενώ παραμένει μυστήριο τι απέγιναν οι κάτοικοι. Σύμφωνα με τις σημερινές έρευνες οδηγούμαστε στο συμπέρασμα, ότι όχι μόνο η Θήρα διασπάστηκε στην σημερινή Σαντορίνη, Θηρασία και Ασπρονήσι αλλά θάφτηκε ολόκληρη κάτω από στρώματα ελαφρόπετρας και θηραϊκης γης. Ολόκληρο το νησί όπως και ο αρχαιολογικός χώρος καλύφθηκαν από παχιέςστρώσεις ελαφρόπετρας, σημαδεύοντας έτσι το τέλος κάθε ανθρώπινης δραστηριότητας στο νησί. Κάπως έτσι μάθαμε λίγα λόγια για την ιστορία του Προϊστορικού Οικισμού του Ακρωτηρίου.
Τι είναι όμως αυτό, πέρα από την σπουδαία γεωγραφική του θέση που έκανε το Ακρωτήρι να ξεχωρίσει;
Η μεγάλη έκταση του οικισμού, η άψογη πολεοδομική του οργάνωση, το αποχετευτικό του δίκτυο, τα περίτεχνα πολυόροφα κτίριά του είναι μερικά από τα βασικά στοιχεία που έκαναν τον Προϊστορικό οικισμό των Κυκλάδων να ξεχωρίσει. Ένας ακόμη παράγοντας χάρη στον όποιον διακρίθηκε ο Οικισμός ήτανε οι περίτεχνες τοιχογραφίες που διακοσμούσαν τις οικίες. Οι πλούσιες τοιχογραφίες, είναι απόδειξη της καλαισθησίας και της οικονομικής ευημερίας το κατοίκων της προϊστορικής πόλης της Σαντορίνης καθώς κοσμούσαν όχι μόνο ιδιωτικά αλλά και δημόσια κτήρια. Αξίζει να σημειωθεί, ότι τουλάχιστον ένα δωμάτιο κάθε σπιτιού, από όσα έχουν μελετηθεί έως τώρα ήταν διακοσμημένο με τοιχογραφίες.
Τι είναι όμως αυτό που αντικρίζει ο θεατής όταν επισκέπτεται τον αρχαιολογικό χώρο του Ακρωτηρίου σήμερα;
Έπειτα από τις συστηματικές ανασκαφές του καθηγητή Σπύρου Μαρινάτου, υπό την αιγίδα της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, τις οποίεςμεταγενέστερα έως και σήμερα ανέλαβε ο καθηγητής Χρήστος Ντούμας, ήρθαν στο φως πλήθος ευρημάτων και αρχιτεκτονικών συνόλων. Κατά την περιήγηση μας στον αρχαιολογικό χώρο, αρχικά,συναντάμε την Ξεστή 3, ένα μεγάλο κτήριο 2 ορόφων, με τουλάχιστον 14 δωμάτια σε κάθε όροφο. Εκεί υπάρχει η “δεξαμενή καθαρμών” και τοιχογραφίες των Κροκοσυλλεκτριών και του Βωμού. Ύστερα, ακολουθεί ο τομέας Β περιλαμβάνει πιθανότατα δύο ξεχωριστά κτίρια προσκολλημένα το ένα στο άλλο, από τον οποίο πιθανόν προέρχονται η τοιχογραφία των Πυγμάχων, των Πιθήκων και των Αντιλόπων. Επίσης, συναντάμε την Δυτική οικία ένα σχετικά μικρό και οργανωμένο κτίριο, στο οποίο συναντάμε δύο τοιχογραφίες των Ψαράδων, την τοιχογραφία της Ιέρειας και τη διάσημη μικρογραφική ζωφόρο του Στόλου που στολίζει τους τέσσερις τοίχους. Ακόμη, στον αρχαιολογικό χώρο βρίσκουμε το Συγκρότημα Δ’ στο οποίο βρίσκουμε την τοιχογραφία της άνοιξης, άφθονα κεραμικά και πινακίδες της Γραμμικής Α. Στην συνέχεια υπάρχει η Οικία των Γυναικών η οποία πήρε το όνομα της απότοιχογραφία των Γυναικών και των Παπύρων. Τέλος υπάρχει η Ξεστή 4 η οποία είναι ένα μεγαλόπρεπες οικοδόμημα τριών ορόφων και είναι το μεγαλύτερο που ανασκάφηκε ως τώρα.
