Στις 8 Μαρτίου του 1977 έπειτα από απόφαση της γενικής συνέλευσης του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, θεσπίστηκε η Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας. Μέσα από αυτή την απόφαση ο ΟΗΕ θέλησε να αναδείξει τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το γυναικείο φύλο και να προωθήσει τα δικαιώματα του. Έπειτα από αμέτρητους αγώνες, αναρίθμητες αδικίες και ανισότητες σε βάρους τους, οι γυναίκες κατάφεραν να κατοχυρώσουν το αυτονόητο, τα διικαιώματα τους.
Με αφορμή λοιπόν, την Παγκόσμια Ημέρα της Γυναίκας , σκέφτηκα να σας παρουσιάσω σήμερα, μερικά από τα σπουδαιότερα δείγματα αρχαίας γλυπτικής που απεικονίζουν γυναικείες μορφές. Έχω επιλέξει ένα άγαλμα από κάθε χρονολογική περίοδο του αρχαίου πολιτισμού, που αναπαριστά μια γυναικεία μορφή, ενώ ο σκοπός μου είναι, μέσα από τα αγάλματα που θα σας παραθέσω, να σας εξηγήσω τι συμβόλιζε ο τρόπος που απεικονίζεται η γυναίκα ανάλογα την εποχή που σχεδιάζεται.
Θα ξεκινήσω λοιπόν από την Προϊστορική Περίοδο και θα ολοκληρώσω με τη Κλασική, καθώς είναι τόσο μεγάλο το πλήθος και εύρος της μνημειακής γλυπτικής που άμα σας τα παραθέσω όλα το μόνο που θα καταφέρω είναι να σας κουράσω.
Πρώτα όμως , οφείλω να σας αναφέρω, ότι την Προϊστορική Εποχή, δεν έχουμε δείγματα μνημειακής γλυπτικής, με πιο απλά λόγια, τα αγάλματα που έχουμε ανήκουν στην κατηγορία τον ειδωλίων και είναι κυρίως σε μικρότερο μέγεθος από τα μεταγενέστερα χρόνια και κατασκευασμένα από πιο εύκολα στην επεξεργασία υλικά. Θα ξεκινήσουμε από την Εποχή του Λίθου, το πρώτο δείγμα που θα σας παρουσιάσω χρονολογείται την Παλαιολιθική Περίοδο, βρέθηκε στην Κάτω Αυστραλία και συγκεκριμένα στην περιοχή του Βίλλεντορφ, (από όπου πήρε και το όνομα της) και είναι η Αφροδίτη του Βίλλεντορφ.
Η Αφροδίτη είναι κατασκευασμένη από ασβεστόλιθο και βαμμένη με κόκκινη ώχρα, δεν γνωρίζουμε πολλά σχετικά με την προέλευση της ούτε και για τον πολιτισμό που την δημιούργησε. Παρατηρώντας την βλέπουμε να αποτυπώνονται έντονα τα σημεία του γυναικείου σώματος που σχετίζονται με την γονιμότητα, δηλαδή το στήθος, η κοιλία και οι μηροί, δεν έχει πρόσωπο ενώ οι αυλακώσεις (οι γραμμές) στο κεφάλι υποδηλώνουν την κόμμωση. Σύμφωνα με τους ερευνητές , πρόκειται για την πιθανή απεικόνιση θεότητας που αφορά την γονιμότητα. Αυτό που μπορούμε να καταλάβουμε από το συγκεκριμένο αγαλματίδιο για το γυναικείο φύλο, αναφορικά με την εποχή που αντιπροσωπεύει, είναι, ότι ο κύριος ρόλος της γυναίκας της Εποχής του Λίθου ήταν η διαιώνιση του είδους, η δημιουργία δηλαδή οικογένειας και ότι σχετίζεται με αυτήν.
Συνεχίζοντας θα περάσουμε στην Εποχή του Χαλκού και συγκεκριμένα στον ελλαδικό χώρο της Μινωικής Κρήτης. Ένας από τους σπουδαιότερους πολιτισμούς, άνθιζε στην Κρήτη, αξίζει βέβαια να σημειωθεί, ότι εξίσου υψίστης σημασίας, με μοναδικά δείγματα μικροτεχνίας είχαν και ο Κυκλαδικός και ο Μυκηναϊκός Πολιτισμός. Το ειδώλιο που θα σας παρουσιάσω είναι ένα από τα κοσμήματα του η Αρχαιολογικού Μουσείου του Ηρακλείου και ολόκληρου του Μινωικού Πολιτισμού. Πρόκειται για το ειδώλιο της μικρής “Θεάς των Όφεων”, η γυναικεία θεϊκή μορφή, η οποία βρέθηκε στο Ανάκτορο της Κνωσού και είναι φτιαγμένη από φαγεντιανή.
Η μορφή αναπαρίσταται όρθια, με τα χέρια ανασηκωμένα να κρατάει ένα φίδι στο καθένα, φοράει ένα περίτεχνο μινωικό ένδυμα, το οποίο όμως αφήνει ακάλυπτο το στήθος, ενώ στο κεφάλι φέρει κάλυμμα πάνω στο οποίο κάθεται ένας πάνθηρας. Συγκριτικά με την Εποχή του Λίθου υπάρχει φανερή εξέλιξη καθώς υπάρχει πλέον τριγωνικό πρόσωπο με εκφραστικά μάτια και ξεκάθαρη απεικόνιση του γυναικείου σώματος, εξακολουθεί όμως να είναι έντονη η απεικόνιση του στήθους. Αναφορικά τώρα , με την ερμηνεία του ειδωλίου και τις πληροφορίες που μας δίνει για την Εποχή του Χαλκού, υπάρχουν διάφορες απόψεις, ο Έβανς πίστευε είτε, ότι αναπαριστά μια προστάτιδα της οικίας, ή ότι πρόκειται για την Αιγυπτιακή θεά Ουαζέτ, ως αποτέλεσμα των επιρροών που είχαν οι Μινωίτες από τον Αιγυπτιακό πολιτισμό.
Εξαιτίας όμως των μη επαρκών πληροφοριών, οι περισσότεροι ερευνητές καταλήγουν, ότι δεν πρόκειται για θεά, αλλά για την απεικόνιση μιας ιέρειας σε κάποιου είδους εξευμενιστικό τελετουργικό, δίνοντας μας, έτσι μια εικόνα για τη συμμετοχή του γυναικείου φύλου της τελετουργίας ως ιέρειες.
Αφήνοντας πίσω την Προϊστορική Περίοδο περνάμε στην Γεωμετρική Εποχή , παραμένοντας στον ελλαδικό χώρο και στην Κρήτη. Αναφέρομαι στην δαιδαλική κυρία της Auxerre, ένα δείγμα δαιδαλικής τέχνης που μπορεί να προέρχεται από την αρχαία Ελεύθερνα της Κρήτης αλλά βρέθηκε στην γαλλική πόλη Auxerre.
Η κόρη, είναι κατασκευασμένη από ασβεστόλιθο, ενώ φορά ένδυμα της εποχής και φέρει τα βασικά χαρακτηριστικά της δαιδαλικής τέχνης, όπως είναι το τριγωνικό πρόσωπο και μη χαρακτηριστική κόμμωσης με πλεξούδες που πέφτουν δεξιά και αριστερά. Το ένα της χέρι είναι ‘’κολλημένο’’στο μηρό της ενώ το άλλο διαγώνια στο στήθος της να υποδηλώνει λατρευτική στάση, ενώ διαγράφεται στο πρόσωπο της ένα ανεπαίσθητο χαμόγελο. Οι μελετητές θεωρούν, ότι είτε πρόκειται για την απεικόνιση μιας αρχαϊκής θεότητας, όπως η Περσεφόνη, ή πάλι για κάποια ιέρεια σε στάση προσευχής. Αυτό που μπορούμε εύκολα να συμπεράνουμε εμείς , είναι, ότι ο σκοπός της απεικόνιση των γυναικείων μορφών δεν αφορά πλέον η γονιμότητα αλλά επικεντρώνεται πλέον στο λατρευτικό και θρησκευτικό χαρακτήρα.
Κάπως έτσι φτάνουμε και στην Αρχαϊκή Εποχή και επίσημα στην περίοδο άνθησης του τύπου της Κόρης. Η Αρχαϊκή Εποχή έχει μεγάλη ποικιλία από δείγματα γλυπτικής που αφορούν τον τύπο της κόρης, ένα από αυτά είναι η Πεπλοφόρος Κόρη της Ακροπόλεως.
Πρόκειται για μια κόρη κατασκευασμένη από παριανό μάρμαρο, η οποία βρέθηκε στο Ερέχθειο, φέρει ίχνη διακόσμησης και έφερε χρώμα. Χαρακτηρίζεται ως πεπλοφόρος εξαιτίας του δωρικού πέπλου που φορά, έχει την τυπική στάση σώματος της αρχαϊκής κόρης, με το χαρακτηριστικό αρχαϊκό μειδίαμα. Αναφορικά με την ερμηνεία της, παρόλο που οι κόρες δεν αποτελούν αναπαράσταση κάποιας θεϊκής μορφής αλλά αφορούν νεαρές γυναίκες ως αφιερώματα, η Πεπλοφόρος υποθέτουν ότι πρόκειται για τη θεά Αρτέμη που θα κρατούσε στο δεξί χέρι το βέλος και στο αριστερό το τόξο. Άρα κατανοούμε, ότι τα αρχαϊκά γυναικεία αγάλματα συνεχίζουν να εξυπηρετούν το σκοπό της προηγούμενης περιόδου, όπως και στην συνέχεια θα δούμε και τα κλασικά , να προβάλουν, δηλαδή το λατρευτικό και θρησκευτικό αίσθημα.
Θα κλείσουμε λοιπόν αυτό το ταξίδι στην αρχαιότητα, κάνοντας μια αναφορά στο άγαλμα της Αθηνάς Παρθένου ή αλλιώς Αθηνά της Βαρβάκειου, έργο της Κλασικής Εποχής.
Φτιαγμένη από πεντελικό μάρμαρο εκτίθεται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, παριστάνει τη θεά Αθηνά , να στέκει όρθια πάνω σε βάθρο, φορά την αιγίδα της και την πανοπλία της, ενώ στο αριστερό της χέρι φέρει μια αιωρούμενη Νίκη. Δεν την έχω επιλέξει τυχαία καθώς σύμφωνα με τον Παυσανία πρόκειται για αντίγραφο του χρυσελεφάντινο άγαλμα της Παρθένου Αθηνάς του γλύπτη Φειδία, το οποίο φυλασσόταν στον Παρθενώνα και δυστυχώς δεν μας έχει διασωθεί.
Μέσα από όλα αυτά τα δείγματα αρχαίας γλυπτικής που σας παρέθεσα παραπάνω, σκοπός μου ήταν να σας βοηθήσω να καταλάβετε, ότι η γυναίκα απεικονιζόταν στην αρχαία τέχνη και συγκεκριμένα στην γλυπτική, ανάλογα με τους σκοπούς που εξυπηρετούσε εκείνη την χρονική περίοδο. Στα πρώιμα χρόνια ο σκοπός της γυναικάς ήταν γονιμότητα , διαιώνιση του είδους, σιγά σιγά όμως, αναβαθμίστηκε και συσχετίσθηκε με το λατρευτικό και θρησκευτικό αίσθημα. Όπως όμως και να απεικονίζεται στην αρχαία τέχνη , με μεγάλους γοφούς, έντονα στήθη, σε στάση δέησης, στολισμένη με περίτεχνα ενδύματα η γυναικεία μορφή εκπέμπει σεβασμό , ξεχειλίζει από μεγαλοπρέπεια και ομορφιά.
