Το θύμα ‘‘άξιζε την κακοποίηση’’…. «Τα είχε πετάξει όλα έξω», «Ας μην φορούσε κοντή μπλούζα», «Με τη θέλησή της έγινε ό,τι έγινε, δεν την πίεσα», «Κουνιόταν και προκαλούσε με την κόκκινη φούστα της, εγώ φταίω;», «Η γυναίκα οφείλει να είναι πάντα διαθέσιμη για τον άντρα»…. Και άλλες τέτοιες σκέψεις και εκφράσεις που κυριεύουν και συνοδεύουν κάθε καταγγελία σεξουαλικής κακοποίησης και έμφυλης βίας, με το θύμα να θυματοποιείται και να «τραυματίζεται» ψυχικά για δεύτερη φορά.
Αναζητώντας, λοιπόν, τις ρίζες του φαινομένου της έμφυλης βίας, τις περιπτώσεις σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης, ας ανατρέξουμε στην αρχαιότητα και τον αρχαιοελληνικό μύθο, καθώς από τότε υπήρχαν τέτοιου είδους φαινόμενα, σεξουαλικής βίας και εκμετάλλευσης. Μία από τις πιο χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι αυτή της Μέδουσας, του μυθικού τέρατος που σκότωσε ο Περσέας.
Η Μέδουσα ήταν μία πάρα πολύ όμορφη νεαρή κοπέλα, όπου είχε την ατυχία να την δει και να την ποθήσει ο Ποσειδώνας, γεγονός που οδήγησε στον βιασμό της από τον ίδιο τον θεό Ποσειδώνα μέσα στον Ναό της Αθηνάς. Η Μέδουσα ζήτησε τη βοήθεια της Αθηνάς, όμως η τελευταία όχι μόνο δεν τη βοήθησε αλλά τη θεώρησε και υπεύθυνη για τον βιασμό της, την καταράστηκε και την τιμώρησε, μεταμορφώνοντάς την σε τέρας (αντικατέστησε τα μαλλιά της με φίδια) και καταδικάζοντάς την στο να μετατρέπει σε πέτρα οποιονδήποτε την κοιτάξει στο πρόσωπο. Τελικά, η Μέδουσα αποκεφαλίζεται από τον Περσέα, ο οποίος κατάφερε να την αποφύγει μέσα από το καθρέφτισμα μιας ασπίδας και να την σκοτώσει.
Η τιμωρία της Μέδουσας έρχεται να δείξει πως από την μυθολογία κυριαρχεί η γνώμη ότι το θύμα είναι ένοχο, κάτι που συμβαίνει ακόμη και σήμερα σε αρκετές περιπτώσεις.
Η διασπορά της κουλτούρας του βιασμού λειτουργεί σαν «κινητήριος μοχλός» κάθε μορφής σεξουαλικών παρενοχλήσεων.
Η κοινωνία με τα στερεότυπά της ‘‘εμποδίζει’’ το θύμα να μιλήσει ανοιχτά για όσα έχει βιώσει και το ‘‘αναγκάζει’’ να σωπάσει. Έτσι, το πρόβλημα διογκώνεται, ο θύτης μένει ατιμώρητος και το θύμα απομονώνεται και στιγματίζεται, κυρίως όταν πρόκειται για μικρές κοινωνίες, που επικρατούν οι απόψεις όπως, «Μη τυχόν μιλήσεις, τι θα πει ο κόσμος;» , «Εμάς μας σκέφτηκες; Την οικογένειά σου;», «Δεν μας ενδιαφέρει τι συνέβη, αρκεί να μη μιλήσεις. Με τι μούτρα θα κυκλοφορήσουμε στην κοινωνία;». Σκέψεις που μόνο ντροπή προκαλούν με το θύμα να βιώνει εκτός από θλίψη και απόγνωση παράλληλα και μίσος που θεωρείται υπεύθυνο για τον βιασμό του, για κάτι που δεν έχει καν ευθύνη.
Η κοινωνία μπορεί να παρομοιαστεί με τη Μέδουσα, δηλαδή με την «ασχήμια» της, γιατί όποιος την κοιτάζει μπορεί να «πετρώσει» από όλα αυτά που αντικρίζει και που συμβαίνουν σε μια σύγχρονη κοινωνία. Πράγματα που στη σήμερον ημέρα θα έπρεπε να είχαν καταρριφθεί, για να υπάρχει και η ανάλογη εξέλιξη και όχι το “πίσω – μπρος”.
Ας φροντίσουμε, λοιπόν, σαν κοινωνία, να είμαστε δίπλα στα θύματα που έχουν υποστεί σεξουαλική κακοποίηση ή παρενόχληση και όχι απέναντί τους!
Τα θύματα δεν πρέπει να θυματοποιούνται δεύτερη φορά και η κοινωνία οφείλει να είναι δίπλα τους, ώστε τα ίδια τα θύματα να έχουν το θάρρος να μιλήσουν και να ξέρουν ότι θα έχουν την υποστήριξη και την στήριξη, τόσο από την κοινωνία αλλά προπάντων από την ίδια τους την οικογένεια. Να μην σκέφτονται ότι, «Αν μιλήσω, θα μου πουν ότι έφταιγα», «Αν μιλήσω, μήπως αυτό με στιγματίσει», «Αν πω ότι με βίασαν, δεν θα με πιστέψουν, θα πουν ότι εγώ το προκάλεσα» και άλλες διάφορες σκέψεις.
Να θυμάσαι ότι…. Υπάρχει η πρωτογενής θυματοποίηση (αρχή της θυματοποίησης), η οποία γίνεται με την πρώτη αλληλεπίδραση μεταξύ δράστη και θύματος. Αφορά τη διάρκεια της εγκληματικής πράξης αλλά και το σύνολο των συνεπειών που προκύπτουν σε βάρος του θύματος σε μεταγενέστερο επίπεδο. Από την άλλη, αρκετές είναι και οι φορές που το θύμα υφίσταται τη λεγόμενη, δευτερογενή θυματοποίηση, η οποία είναι αποτέλεσμα των αλληλεπιδράσεων του θύματος με τρίτους, όπως είναι οι φορείς της Δικαιοσύνης, οι φορείς παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας αλλά και η ίδια η κοινωνία, με την οποία το θύμα καλείται να έρθει αντιμέτωπο.
Όλοι μας οφείλουμε, ο καθένας ξεχωριστά, να αναλάβει τις ευθύνες του και να μην κλείνουμε τα μάτια σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας!
