Η αρχαιολογία είναι μια επιστήμη η οποία ασχολείται με την συστηματική μελέτη των υλικών και άυλων πραγμάτων της ζωής του ανθρώπου κατά το παρελθόν. Αυτή είναι η απόδοση ενός ακαδημαϊκού ορισμού για την επιστήμη της αρχαιολογίας, που μπορούμε με μεγάλη ευκολία να συναντήσουμε σε ένα πανεπιστημιακό σύγγραμμα, σε μία εγκυκλοπαίδεια, σε ένα αμφιθέατρο ενός πανεπιστημίου, ακόμη και σε μία γρήγορη αναζήτηση μας στο διαδίκτυο, όμως γνωρίζουμε τί είναι πραγματικά η επιστήμη της αρχαιολογίας ;
Ένα από τα πρώτα πράγματα που άκουγα συνεχώς στο αμφιθέατρο του πανεπιστημίου, ως φοιτήτρια ιστορίας και αρχαιολογίας, ήταν, ότι δεν υπάρχει αποκλειστικά ένας και μοναδικός ορισμός για την αρχαιολογία. Στα μέσα του 19ου αιώνα ξεκινάει να θεμελιώνεται η αρχαιολογία στο τομέα των ανθρωπιστικών επιστημών ως μια νέα επιστήμη. Εκείνη την περίοδο εμφανίζονται διάφοροι επιστήμονες, μελετητές, ιστορικοί, οι οποίοι προσπαθούν να συντάξουν και να δώσουν ένα πλήρη ορισμό για την αρχαιολογία. Η προσπάθεια να δοθεί ένας ολοκληρωμένος ορισμός, που να συμπεριλαμβάνει όλο το περιεχόμενο αυτής της πολύπλευρης έννοιας συνεχίζεται έως και σήμερα. Όλοι αυτοί οι ορισμοί, που της έχουν αποδοθεί, δεν είναι πλήρως ολοκληρωμένοι, περιέχουν ένα μικρό μέρος του εύρους αυτής της πολυδιάστατης επιστήμης. Πολλοί νομίζουν πως η αρχαιολογία ταυτίζεται με την διαδικασία της ανασκαφής ή με τον τομέα της Ιστορίας. Στην πραγματικότητα, όμως δεν συμβαίνει αυτό. Η ανασκαφή είναι ένα από τα εργαλεία του αρχαιολόγου για να φέρει στο φως τα υλικά κατάλοιπα του ανθρώπινου παρελθόντος, όπως και η Ιστορία, είναι ο βασικός πυρήνας που καθοδηγεί την έρευνα του.
Προσωπικά, πιστεύω πως ο ορισμός που εκφράζει περισσότερο, αυτό που έχω γνωρίσει και θεωρώ αρχαιολογία προέρχεται από τον Δρ. Θεόδωρο Παπακώστα, γνωστός στο εύρη κοινό ως Archeostoryteller, (για τον οποίο σας έχω ξανά μιλήσει σε προηγούμενο άρθρο και θα βαρεθείτε να με ακούτε να σας μιλάω), ορίζει την αρχαιολογία ως “ως μια πανανθρώπινα ψυχοθεραπευτική επιστήμη”. Αυτό είναι για εμένα η αρχαιολογία, μια επιστήμη με κέντρο μελέτης της τον άνθρωπο, μια επιστήμη η οποία, όπως και η ψυχοθεραπεία αναζητούν την «αιτία» στο παρελθόν, διότι σε πολλά σημεία το παρελθόν μοιάζει με το παρόν. Σκοπός της είναι να βοηθήσει τον ερευνητή να μάθει και να ανακαλύψει πτυχές από την ζωή των ανθρώπων στο παρελθόν, μέσα από τα οποία θα μπορέσουμε να κατανοήσουμε και το παρόν, αλλά και να προσπαθήσουμε για ένα καλύτερο μέλλον.
Την επιστήμη της αρχαιολογίας την ερωτεύτηκα από μικρό παιδί, όταν ακόμη πήγαινα ακόμα δημοτικό και έλεγα στους γονείς μου χαρακτηριστικά ότι «Εγώ όταν μεγαλώσω θα βρω τον τάφο του Μέγα Αλέξανδρου!», όνειρο, σχεδόν, κάθε αρχαιολόγου όταν έρχεται σε πρώτη επαφή με το αντικείμενο της αρχαιολογίας. Με το πέρασμα όμως της σχολικής μου ζωής και έχοντας ήδη δείξει μια αδυναμία στο μάθημα της Ιστορίας από νωρίς, χάθηκα κάπου ανάμεσα στον «παιδικό έρωτα» και την μαγεία της Ιστορίας. Τότε βρέθηκε στον δρόμο μια καθηγήτρια Ιστορίας την περίοδο των Πανελληνίων και με βοήθησε να καταλάβω τι ήταν ακριβώς αυτό που ήθελα τελικά να σπουδάσω και να ακολουθήσω για το υπόλοιπο της ζωής μου. Στην μετάβαση μου από τις σχολικές, στις πανεπιστημιακές αίθουσες, ήρθα σε άμεση επαφή με την επιστήμη της αρχαιολογίας, τότε ήταν που την αγάπησα ακόμη περισσότερο. Ένα από αυτά που ξεχώρισα σε εκείνη είναι η σχέση που έχει με τον άνθρωπο, η προσπάθεια, δηλαδή που καταβάλουν οι αρχαιολόγοι, να ανακαλύψουν, να κατανοήσουν και να ερμηνεύσουν στοιχεία για την ζωή του ανθρώπου στο παρελθόν.
Ας φύγουμε όμως από το θεωρητικό κομμάτι, γιατί δεν θέλω να σας κουράσω με θεωρίες και ορισμούς και ας πάμε στο πρακτικό. Όποτε και αν επισκεφτώ τον βράχο της Ακρόπολης, το Ανάκτορο της Κνωσσού, την Ακρόπολη των Μυκηνών, οποιαδήποτε στιγμή και αν σταθώ μπροστά από τις προθήκες των εκθεμάτων του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, του Αρχαιολογικού Μουσείου του Ηρακλείου , κάποια από τα αμέτρητα αρχαιολογικά μνημεία και μουσεία που διαθέτει η Ελλάδα μας, κάθε φορά νιώθω το ίδιο δέος. Σκέφτομαι το πόσο ‘‘μικρή’’ φαντάζω μπροστά τους και πόσο τυχεροί είμαστε που έχουμε την δυνατότητα να τα θαυμάσουμε και να τα μελετήσουμε και όλα αυτά, χάρη στην προσπάθεια των αρχαιολόγων. Και για να μην νομίζετε, ότι στέκομαι μόνο σε εθνικό επίπεδο, το ίδιο ακριβώς δέος ένιωσα, όταν είδα από το παράθυρο του αεροπλάνου τις Πυραμίδες της Αιγύπτου, κατά την διάρκεια ενός ταξιδιού μου στο εξωτερικό.
Όλα αυτά τα μοιράζομαι μαζί σας με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Αρχαιολογίας, η οποία έχει καθιερώθηκε, από το 2011 και ύστερα, κάθε τρίτο Σάββατο του Οκτώβρη, από το Αμερικανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο. Αυτό το Σάββατο, λοιπόν 15 Οκτωβρίου «γιορτάζει» η επιστήμη της Αρχαιολογίας, ο κύριος στόχος του εορτασμού και διάφορων εκδηλώσεων που πραγματοποιούνται, είναι να αναδειχθεί η σπουδαιότητα της επιστήμης, το έργο των αρχαιολόγων και η συμβολή της στο κοινωνικό σύνολο. Δυστυχώς, πολλοί δεν γνωρίζουν την μαγεία και την ομορφιά αυτής της επιστήμης. Την θεωρούν εξειδικευμένη, κάπως βαρετή και γεμάτη ατελείωτες πληροφορίες και ορολογίες, αλλά δεν είναι όμως έτσι.
Αν ο άνθρωπος μπει στην διαδικασία να ψάξει λίγο βαθύτερα την ουσία της Αρχαιολογίας, την άμεση σύνδεση της με το ανθρώπινο είδος, «οπουδήποτε υπάρχει ανθρώπινη κατοίκηση υπάρχει και Αρχαιολογία», Δρ. Θεόδωρος Παπακώστας ( Archeostoryteller) , τότε και μόνο τότε θα κατανοήσει πραγματικά την Αρχαιολογία και θα απλωθεί μπροστά του ένας νέος κόσμος άμεσα συνδεμένος με το παρελθόν.
