Το έπος του ’40, όπως συνηθίζεται να αποκαλείται ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος του 1940-41, αποτέλεσε μία εξαιρετική βάση και πηγή έμπνευσης για δεκάδες συγγραφείς, σεναριογράφους και σκηνοθέτες που μετέφεραν αυτή την ιστορική και σπουδαία σε μνήμες και βιώματα περίοδο στη μεγάλη οθόνη.
Με αφορμή την εθνική επέτειο της 28ης Οκτωβρίου, θυμηθήκαμε δέκα σπουδαίες και κλασσικές ταινίες που ιστορούν την αυτοθυσία των Ελλήνων Στρατιωτών στον πόλεμο του 40’.
Κατάσκοπος Νέλλη
Το 1981, η Αλίκη Βουγιουκλάκη ενσαρκώνει την Νέλλη σε ένα φιλμ που έκοψε 138.371 εισιτήρια, το σενάριο του οποίου υπογράφει ο Νίκος Φώσκολος και το οποίο έμελλε να είναι το τελευταίο της πορείας της. Η Νέλλη, μια Ελληvίδα πoυ σπoυδάζει κλασσικό τραγούδι στo Βερολίνο τoυ 1936, αναγκάζεται vα εγκαταλείψει τις σπουδές της και με τη βοήθεια τoυ Βίλι Φόστερ, κάvει τo vτεμπoύτo της σαv τραγoυδίστρια σε έvα μιoύζικ χoλ τoυ Βερoλίvoυ. Η επιτυχία της είvαι πρωτoφαvής κι η Νέλλη γίvεται γρήγoρα διάσημη.
Έvα βράδυ o Βίλι εκμυστηρεύεται στη Νέλλη ότι είvαι Εβραίoς κι ότι κυκλοφορεί με πλαστά χαρτιά στo Βερoλίvo. Τo ίδιo εκείvo βράδυ στo πάρκo, τα ΕΣ-ΕΣ δέρvoυv αλύπητα έvα vέo άνδρα. Η Νέλλη κι o Βίλι παρακoλoυθoύv κρυμμένοι τo φριχτό θέαμα και αμέσως μετά σώζουν τον πληγωμένο νεαρό. Είvαι ένας Άγγλος συγγραφέας, ο Μπράιαν, τov oπoίo η Νέλλη ερωτεύεται. Τα χρόvια περvoύv και κατά τη διάρκεια τoυ πoλέμoυ, o Μπράιαv συλλαμβάνεται, ενώ η Νέλλη και o Βίλι φεύγουν για τηv Ελλάδα, όπου γίνονται αντιστασιακοί. Η Νέλλη τραγουδά σ’ ένα κέντρο με στόχο να παίρνει πληροφορίες από Γερμανούς αξιωματικούς. Στην αντίσταση, όμως, υπάρχει κάπoιoς προδότης…
Κοντσέρτο για πολυβόλα
Σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου, σενάριο Νίκου Φώσκολου και πρωταγωνιστές τους Τζένη Καρέζη, Μάνο Κατράκη, Κώστα Καζάκο, Ανδρέα Μπάρκουλη, η ταινία κατάφερε να κόψει 427.698 εισιτήρια ενώ στα γυρίσματα η Τζένη Καρέζη γνωρίστηκε με το συμπρωταγωνιστή της, Κώστα Καζάκο και εκεί πλέχτηκε το ειδύλλιο που οδήγησε στο γάμο τους. Η ιστορία, επίσης, αυτής της ταινίας χρησιμοποιήθηκε από το Νίκο Φώσκολο έξι χρόνια αργότερα στην τηλεοπτική σειρά «Ο Άγνωστος Πόλεμος», που προβλήθηκε από την ΥΕΝΕΔ και έκανε θραύση, αφού άγγιξε υπερβολικά μεγάλα ποσοστά επιτυχίας για την εποχή εκείνη.
Η Νίκη, μια πολιτική υπάλληλος στο Γενικό Επιτελείο Στρατού, παραμονές του πολέμου του 1940, παραδίδει στρατιωτικά έγγραφα στους Ιταλούς, οι οποίοι την εκβιάζουν με τη ζωή του αδελφού της. Η πράξη της αποκαλύπτεται και κινδυνεύει να καταδικαστεί σε θάνατο, αλλά ένας στρατηγός με το ψευδώνυμο Δαρείος της προτείνει να συνεχίσει να προμηθεύει τους Ιταλούς με έγγραφα, πλαστά όμως αυτή τη φορά. Μαζί της, όμως, μπλέκει κι ένας νεαρός λοχαγός, που είναι ερωτευμένος μαζί της. Όταν μια δήθεν κλοπή αποκαλύπτεται, ο λοχαγός δικάζεται και καταδικάζεται σε θάνατο, μόνο που η εκτέλεσή του είναι εικονική για να πειστούν οι Ιταλοί για το γνήσιο των πληροφοριών που προμηθεύονται, ενώ ο πόλεμος ξεσπάει.
Υποβρύχιο Παπανικολής
H ελληνική πολεμική ταινία του 1971, σε σκηνοθεσία Γιώργου Ζερβουλάκου και σενάριο Δημήτρη Ζαννίδη, με πρωταγωνιστή τον Κώστα Καζάκο, προβλήθηκε στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης με τον σκηνοθέτη να καλείται να αποσπάσει μία τιμητική διάκριση και εκείνος να το αρνείται, χαρακτηρίζοντάς την απαράδεκτη.
Όσον αφορά στην πλοκή; 28 Οκτωβρίου 1940. Παράλληλα με την επίθεση του ιταλικού στρατού στα ελληνοαλβανικά σύνορα, η Ελλάδα δέχεται τα πυρά της ιταλικής αεροπορίας. Το υποβρύχιο Παπανικολής με κυβερνήτη τον πλωτάρχη Μίλτο Ιατρίδη και ύπαρχο τον υποπλοίαρχο Βασίλη Ασλάνογλου, παίρνει εντολή να περιπολεί στον Πατραϊκό κόλπο. Μετά τις νίκες του στρατού, το πολεμικό συμβούλιο αποφασίζει ότι είναι καιρός να μπει και το ναυτικό στον πόλεμο και διατάζουν το υποβρύχιο Παπανικολής να περιπολεί στα στενά του Οτράντο. Εκεί το πλήρωμα, συλλαμβάνει το πλήρωμα ενός ιταλικού καραβιού και ο μηχανικός τους αποκαλύπτει τα ναρκοπέδια της Αδριατικής. Έτσι, το Παπανικολής αρχίζει την δράση του. Αφού φέρει εις πέρας την αποστολή του, επιστρέφει στην βάση του όπου γνωρίζει τιμές.
Αυτοί που μίλησαν με τον θάνατο
Ελληνικό πολεμικό δράμα του 1970 της Φίνος Φιλμς, σε σενάριο και σκηνοθεσία Γιάννη Δαλιανίδη, η ταινία παρουσίασε την αντίσταση μιας παρέας νέων στην Αθήνα κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και τον έρωτα μεταξύ της νοσοκόμας (Ζωή Λάσκαρη) και του στρατιώτη (Γιάννης Φέρτης) υπό την γερμανική Κατοχή.
Συγκεκριμένα, με την κήρυξη του ελληνοιταλικού πολέμου του 1940, ο Νέστορας και οι φίλοι του φεύγουν για το μέτωπο. Η αδελφή του Μάρθα υπηρετεί ως εθελόντρια νοσοκόμα και έτσι συναντάει έναν από τους φίλους του αδελφού της που είναι τραυματίας. Μεταξύ τους αναπτύσσεται μια τρυφερή σχέση. Επτά μήνες αργότερα, οι Γερμανοί μπαίνουν στην Αθήνα και ο πατέρας του Κώστα γίνεται συνεργάτης τους. Ο Νέστορας, η Μάρθα και οι φίλοι τους μετέχουν σε μια αντιστασιακή οργάνωση, στην οποία όμως ο Κώστας δεν είναι επιθυμητός λόγω της δράσης του πατέρα του. Όλοι τους, ακόμα και ο Κώστας, θα συλληφθούν και θα βασανιστούν. Η Μάρθα θα βγει σώα απ’ όλη τη δοκιμασία, ενώ κάποιοι άλλοι θα εξοντωθούν. Ο Κώστας, για να εξιλεωθεί, βοηθάει τον Νέστορα να δραπετεύσει και συγχρόνως φροντίζει να συλληφθεί ο πατέρας του και να εκτελεσθεί ως προδότης. Μετά την Απελευθέρωση, η Μάρθα και ο Κώστας ελεύθεροι πλέον ενώνουν τις ζωές και τις τύχες τους.
Οι Γενναίοι του Βορρά
Απρίλιος του 1941. Οι Γερμανοί μετά την εισβολή τους στην Ελλάδα, και παρά τις διαβεβαιώσεις ότι δεν θα επιτρέψουν την είσοδο Βουλγαρικών στρατευμάτων στην Ανατολική Μακεδονία και τη Θράκη, τις παραδίδουν στους Βούλγαρους και τους κομιτατζήδες. Οι Βούλγαροι αρχίζουν και πάλι την τρομοκρατία και τις βιαιότητες εις βάρος του Ελληνικού πληθυσμού. Ενώ συμβαίνουν αυτά, ένας Έλληνας αξιωματικός από την περιοχή της Ανατολικής Μακεδονίας, ο Νίκος Δεβετζής (Γιάννης Βόγλης), με το φίλο του, το Βασίλη Άνθιμο (Πέτρος Φυσσούν), αποφασίζουν να γυρίσουν στο χωριό τους που βρίσκεται υπό την κατοχή ομάδας κομιτατζήδων με επικεφαλής τον Στεπάν Ράικο (Λάκης Κομνηνός) και αρχίζουν την Αντίσταση κατά των Βουλγάρων. Τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Κώστας Καραγιάννης, το σενάριο ο Γιώργος Λαζαρίδης και ο Αντώνης Δαυίδ.
28η Οκτωβρίου ώρα 5.30
Το έργο προβλήθηκε το 1971, σε σκηνοθεσία Κώστα Καραγιάννη και με πρωταγωνιστές τους Βέρα Κρούσκα, Χρήστο Πολίτη, Λάκη Κομνηνό. Η κήρυξη του πολέμου βρίσκει τους κατοίκους ενός μικρού μακεδονικού χωριού, της Μικρής Λεύκας, σε γλέντι, αλλά τα παλικάρια σταματούν αμέσως το χορό και ξεκινούν για τον πόλεμο. Με την κατάρρευση του μετώπου, οι Γερμανοί μπαίνουν στο χωριό και ο διοικητής τους μετατρέπει το κρατικό εργοστάσιο ξυλείας σε εργοστάσιο κατασκευής πολεμοφοδίων. Υποχρεώνει τους κατοίκους να δουλεύουν σ’ αυτό. Μέσα σε κλίμα βίας και τρομοκρατίας, το πνεύμα της αντίστασης φουντώνει, μέχρι που έρχεται η μέρα της απελευθέρωσης και μια νέα ζωή αρχίζει. Στυλοβάτες της αντίστασης υπήρξαν ο τρελόγερος Τρύφωνας Πλατανιάς, που στην πραγματικότητα ήταν ένας συνετός και ένθερμος πατριώτης, και ο γιος του Κυριάκος που είχε χάσει τα δύο πόδια του στο αλβανικό μέτωπο.
Υπολοχαγός Νατάσσα
Ο Νίκος Φώσκολος υπέγραψε μία από τις πλέον δημοφιλείς και αγαπημένες ταινίες για το έπος του 40’, με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Υπερπαραγωγή για τα δεδομένα της εποχής (με γυρίσματα και στο εξωτερικό), διαδραματίζεται κατά την περίοδο της Γερμανικής κατοχής με τους δύο πρωταγωνιστές σε ρόλους πατριωτών που λαμβάνουν μέρος στην αντίσταση. Η ταινία αποτέλεσε τη μεγαλύτερη επιτυχία στον ελληνικό κινηματογράφο με τα περισσότερα εισιτήρια που είχαν κοπεί, έως και το έτος 1999.
Η ιστορία: Νταχάου 1965. Η Νατάσσα Αρσένη λείπει πάνω από 20 χρόνια από την Ελλάδα. Λίγο πριν επιστρέψει, επισκέπτεται το πρώην στρατόπεδο συγκέντρωσης. Στο τρένο της επιστροφής στην πατρίδα αρχίζει να θυμάται τα χρόνια της κατοχής. Τότε που ανάμεσα στους Γερμανούς αξιωματικούς ήταν και ο συμφοιτητής της στο ωδείο, Μαξ Ρόιτερ, ο οποίος έγινε υπολοχαγός των SS, παρ’ όλο που η μητέρα του ήταν Ελληνίδα. Ο Μαξ κυνηγούσε τον Ορέστη, έναν αντάρτη που η Νατάσσα βοήθησε δύο φορές, μία στην Κωπαΐδα και μία στην Αθήνα. Θυμήθηκε επίσης τις περιπέτειες που πέρασε μέχρι να βρεθεί μαζί του, τον γάμο της που κόντεψε να διακοπεί από τον Μαξ, το παιδί που έκαναν μαζί, καθώς και την σύλληψη και τα βασανιστήρια που υπέστη από τον ίδιο τον Μαξ. Θυμήθηκε επίσης πως εκείνος την γλίτωσε από το εκτελεστικό απόσπασμα που την έστειλε ο Μαξ, καθώς και τη δολοφονία του από Έλληνες αντάρτες, που τον νόμισαν για Γερμανό.
Το μπλόκο
Ελληνική αντιστασιακή ταινία του Άδωνι Κύρου, που αναφέρεται στο μπλόκο της Κοκκινιάς, προβλήθηκε στην «Εβδομάδα κριτικής» του Φεστιβάλ Καννών 1966. Επανακυκλοφόρησε με αφορμή τα 45 χρόνια, τον Αύγουστο του 2011, με προβολή της στο φυσικό χώρο που έγιναν οι εκτελέσεις, στη Μάνδρα – Μουσείο Εθνικής Αντίστασης της Νίκαιας αλλά και σε διάφορους θερινούς κινηματογράφους, επανέκδοση η οποία συμπληρώθηκε και με την κυκλοφορία της ταινίας σε DVD. Το σενάριο αναφέρεται σε μια νύχτα του 1944, όπου οι Γερμανοί συλλαμβάνουν έναν μαυραγορίτη στην Κοκκινιά και τον πιέζουν να καταδώσει τους αντιστασιακούς, αλλιώς θα τον εκτελέσουν. Στους πρωταγωνιστικούς ρόλους οι Ξένια Καλογεροπούλου, Μάνος Κατράκης, Κώστας Καζάκος.
Το ξυπόλητο τάγμα
Με μουσική Μίκη Θεοδωράκη, το 1954 βγήκε στους κινηματογράφους η ταινία του Νίκου Κατσιώτη. Στη μεταπολεμική Θεσσαλονίκη, ένας νεαρός άντρας, ο Δημήτρης, συλλαμβάνει έναν πιτσιρικά, το Σταύρο, που έκλεψε ένα πορτοφόλι και του αφηγείται την ιστορία του, δηλαδή την ιστορία των 160 παιδιών που αποτελούσαν το ξυπόλητο τάγμα, προσπαθώντας να επιβιώσουν κατά τη διάρκεια της Κατοχής. Με κίνδυνο της ζωής τους, διωγμένα από το ορφανοτροφείο, είχαν δημιουργήσει μια ηρωική συμμορία και έκλεβαν από τους Γερμανούς και τους συνεργάτες τους τρόφιμα και φάρμακα, τα οποία μοίραζαν σε όσους τα είχαν ανάγκη.
Μάλιστα, η επαφή τους με μια Ελληνίδα διερμηνέα των Γερμανών (Μαρία Κωστή) τα έκανε να βοηθήσουν έναν αξιωματικό των συμμάχων να διαφύγει στη Μέση Ανατολή. Η κλοπή μερικών τενεκέδων λάδι από ένα μαυραγορίτη (Νίκος Φέρμας) παραλίγο να τους στοιχίσει τη σύλληψη και την εκτέλεσή τους από τους Γερμανούς. Στο τέλος, αφού ακούσει την ιστορία, ο πιτσιρικάς ακολουθεί το Δημήτρη στο ορφανοτροφείο και αποφασίζει να μείνει εκεί για να βρει μόνιμη τροφή και στέγη και να μεγαλώσει τίμια.
Η δασκάλα με τα ξανθά μαλλιά
Η ταινία ξεκίνησε με τίτλο «Η δασκάλα με τα χρυσά μαλλιά» και μάλιστα είχαν τυπωθεί και αφίσες. Όμως δημιουργήθηκε ένα πρόβλημα με τους κληρονόμους του Στρατή Μυριβήλη, του μεγάλου Έλληνα πεζογράφου, ο οποίος είχε γράψει το πολύ σημαντικό μυθιστόρημα «Η δασκάλα με τα χρυσά μάτια» και την τελευταία στιγμή άλλαξε ο τίτλος. Ήταν μια πλούσια παραγωγή της Φίνος Φιλμ γυρισμένη στη Μακρινίτσα του Πηλίου στο νομό Μαγνησίας και εντασσόταν στη μόδα εκείνης της εποχής με τις ταινίες που τοποθετούνταν η δράση τους στον πόλεμο του 1940. Το φιλμ ήταν την εποχή που προβλήθηκε η τρίτη πιο εμπορική ταινία στην ιστορία του Ελληνικού κινηματογράφου, μετά την «Υπολοχαγό Νατάσσα» και την «Αρχόντισσα και τον αλήτη», έχοντας κόψει 739.001 εισιτήρια.
Σε σκηνοθεσία Ντίνου Δημόπουλου και σενάριο Λάκη Μιχαηλίδη και Ανθής Δημοπούλου, με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βουγιουκλάκη, τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ, τον Άγγελο Αντωνόπουλο, τον Παντελή Ζερβό και τον Σπύρο Καλογήρου, η Μυρτώ Θεοδώρου (Αλίκη Βουγιουκλάκη) είναι μία όμορφη δασκάλα που διορίζεται σε ένα απομακρυσμένο χωριό, την Κρυόβρυση, λίγο πριν ξεσπάσει ο Ελληνοϊταλικός πόλεμος. Η νεαρή δασκάλα είναι γεμάτη αγάπη για το λειτούργημά της, αλλά και για τους μαθητές της. Με πρωτοποριακές ιδέες στην εκπαίδευση, αποφεύγει τις τιμωρίες και το ξύλο, παρότι στην αρχή τα πιτσιρίκια σκέφτονται διάφορα καψώνια. Τις μεθόδους της δεν εγκρίνουν οι γονείς με τις αναχρονιστικές αντιλήψεις.
Το χωριό εναντιώνεται όταν η δασκάλα συνάπτει δεσμό με τον Στέφανο (Δημήτρη Παπαμιχαήλ), γεωπόνο και γιο του προέδρου (Παντελή Ζερβό). Το ζευγάρι αποφασίζει να παντρευτεί στις 27 Οκτωβρίου 1940, στο τέλος του γλεντιού όμως, τα ξημερώματα της 28ης Οκτωβρίου ξεσπά ο πόλεμος και ο Στέφανος φεύγει για το μέτωπο. Τα νέα που φτάνουν είναι δυσάρεστα, καθώς γίνεται γνωστό ότι ο άνδρας της Μυρτώς είναι νεκρός. Τα χρόνια της Κατοχής είναι πολύ δύσκολα και η νεαρή δασκάλα αφοσιώνεται στους μαθητές της, έχοντας φύλακα – άγγελο το συνάδελφό της Άγγελο (Άγγελο Αντωνόπουλο), που έχει μετατεθεί στο χωριό για χάρη της. Με την απελευθέρωση και με τη σύμφωνη γνώμη του πεθερού της, η Μυρτώ αποδέχεται την πρόταση του Άγγελου να παντρευτούν. Η επιστροφή του Στέφανου, που εντέλει δεν είχε πεθάνει αλλά νοσηλευόταν σε ιταλικό νοσοκομείο, δίνει στην ταινία το ευτυχισμένο τέλος.
Πηγή: www.reader.gr
