Είναι γεγονός ότι η παγκόσμια κοινότητα, μετά από πολύ καιρό, βρίσκεται σε ρυθμούς επιστροφής στην κανονικότητα. Μία «επιστροφή» η οποία συνοδεύεται από τους απαραίτητους κοινωνικά καθορισμένους ρόλους, πρότυπα και συμπεριφορές, που έμοιαζαν να βρίσκονται στο κοινωνικό περιθώριο, μιας και ο καθένας ήταν ελεύθερος στο σπίτι του να είναι ο εαυτός του ή καλύτερα να επιλέγει ο ίδιος το πώς θα ήθελε να είναι.
Το άτομο καλείται να εισέλθει εκ νέου, έστω και σταδιακά, στο προσκήνιο, δηλαδή μέσα στην κοινωνία. Μία διαδικασία που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως επανακοινωνικοποίηση, μιας και θα πρέπει να επανασυνδεθεί με τους παλιούς του οικείους ή να κάνει νέες γνωριμίες. Κάπου εκεί, αρχίζουν να καταφθάνουν οι πρώτες προσκλήσεις στα διάφορα event του καλοκαιριού, στα οποία ξεχωρίζουν οι γάμοι και οι βαπτίσεις, ενώ ξεκινά και ο σχεδιασμός καλοκαιρινών διακοπών. Ταυτοχρόνως, αποφασίζεις να ανέβεις πάνω στη ζυγαριά. Μία απόφαση που μοιάζει με δίκοπο μαχαίρι ή έστω ρώσικη ρουλέτα!
Παράλληλες σελίδες στο κινητό, αποστολή προορισμών σε ομαδικές συνομιλίες, ένας γρήγορος υπολογισμός του διαθέσιμου προϋπολογισμού και φυσικά μία γρήγορη ματιά στη ντουλάπα για να δεις τι επιλογές έχεις στα καλοκαιρινά outfit. Είναι η στιγμή εκείνη που αρχίζεις να σκέφτεσαι «πόσα κιλά μπορείς να χάσεις πριν από τις διακοπές». Είναι η ίδια στιγμή που αναπολείς τον εγκλεισμό και σκέφτεσαι τις συνήθειες που είχες και το πόσες φορές σκέφτηκες λέξεις όπως περπάτημα, γυμναστήριο και φυσικά δίαιτα! Ξαφνικά αρχίζεις να βιώνεις έντονο άγχος, στρες και ανασφάλεια. Ο λόγος; Η εικόνα του σώματος και το αιώνιο ερώτημα, πώς είμαι και πώς θα έπρεπε να ήμουν!
Τι είναι το Body shaming….
Αλήθεια πόσες φορές έχετε κοιταχτεί στο καθρέπτη και έχετε αναρωτηθεί «Πώς είμαι έτσι;» «Πώς έχω παχύνει;» Πόσες φορές έχετε επισκεφθεί ένα κατάστημα ένδυσης και έχετε αισθανθεί άβολα με το βλέμμα της πωλήτριας ή ακόμα χειρότερα, έχετε ακούσει εσάς την ίδια να λέτε «Πώς έχω γίνει έτσι;», «Είμαι σε δίαιτα. Θα χάσω 2-3 κιλά», «Αχ και να με έβλεπες πριν τις γέννες πως ήμουν»και άλλες παρόμοιες προτάσεις. Πόσες φορές έχετε ακούσει σχόλια για την εμφάνισή σας ή και «φιλικές» προτροπές για μία καλύτερη εικόνα του εαυτού σας και του σώματός σας;
Οι εκφράσεις αυτές είναι ορισμένες μόνο από τις μορφές που μπορεί να λάβει το «Body Shaming». Ένα φαινόμενο που λαμβάνει εξαιρετικά ανησυχητικές διαστάσεις στη σύγχρονη πραγματικότητα, ακριβώς λόγω των προτύπων που προάγονται στα διάφορα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και ενημέρωσης. Πρόκειται για μία μορφή εκφοβισμού, που αφορά την τάση των ανθρώπων να κριτικάρουν, να υποβιβάζουν κάποιον ή και τον ίδιο τον εαυτό τους για την εξωτερική τους εμφάνιση και κυρίως για το σχήμα του σώματος, δηλαδή για τα κιλά τους (Παπανικολάου,2019). Το body shaming εκδηλώνεται με τους ακόλουθους τρόπους (Vargas):
- Αλόγιστη κρίση της εμφάνισής μου, μέσω της κρίσης ή σύγκρισης με ένα άλλο άτομο (π.χ. «Είμαι τόσο άσχημη σε σχέση με αυτή την κοπέλα». «Κοίτα πόσο παχιά είμαι»).
- Κρίνοντας την εμφάνιση κάποιου άλλου μπροστά του (π.χ. «Με αυτό το σώμα δεν πρόκειται ποτέ να βρεις αγόρι»).
- Κρίνοντας την εμφάνιση κάποιου χωρίς να το ξέρει (π.χ. «Πω πω τι φοράει πάλι σήμερα. Δεν της πάει καθόλου». «Σκέψου ότι υπάρχουν και χειρότερα. Φαντάσου να ήσουν σαν αυτήν»).
Το φαινόμενο αυτό αποτελεί μία δημόσια προσβολή. Μία τάση εφάμιλλη των γρήγορων, αγχωτικών ρυθμών της ζωής που «καλλιεργούν» την εγωκεντρικότητα, την ανασφάλεια, τη ματαιοδοξία και τη ζηλοφθονία, εστιάζοντας στο εφήμερο και στο «φαίνεσθαι» και όχι στο πραγματικό και στο «είναι». Ένα νέο είδος κοινωνικής κατηγοριοποίησης, ταξινόμησης που στηρίζεται στη σύγκριση και στην κρίση των φυσικών, εξωτερικών χαρακτηριστικών βάσει προτύπων που προάγονται από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πρότυπα και εικόνες που αναπαράγονται όχι από την πλειοψηφία, αλλά από τον κόσμο του θεάματος, συμβάλλοντας ουσιαστικά σε ένα είδος αλλοτρίωσης των ανθρώπινων υποκειμένων.
Πώς επηρεάζει το body shaming τη ζωή μας…
Έχετε παρατηρήσει ότι στις περισσότερες ταινίες και σειρές προβάλλεται ένα συγκεκριμένο πρότυπο ομορφιάς; Ακόμα και στα περισσότερα ριάλιτι, μέχρι πρότινος η «επιλογή» των υποψηφίων, ιδίως των γυναικών, μόνο τυχαία δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί! Θυμηθείτε άλλωστε (οι πιο παλαιοί) την αντίδρασή σας, όταν είδατε τη Βίκυ Σταυροπούλου, στο ρόλο της Στέλλας στη σειρά Είσαι το ταίρι μου, να φεύγει με το Σωτήρη (Αλέξη Γεωργούλη). Ας είμαστε ειλικρινείς.. Το καλοκαίρι εκείνο, έστω και για λίγο, τα παχάκια έγιναν must και το σώμα «απενοχοποιήθηκε» από τα συνήθη στερεότυπα.
Το body shaming δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί κοινωνικό σχόλιο (=κουτσομπολιό). Έχει θύματα και πολυδιάστατες επιπτώσεις, τόσο σε προσωπικό/ατομικό επίπεδο, όσο και σε κοινωνικό. Τα άτομα με αυξημένο βάρος ή τα ελλειποβαρή γίνονται συχνά αποδέκτες αυτής της μορφής εκφοβισμού/κριτικής, όπως και γενικότερα όσα άτομα αποκλίνουν από το κοινωνικά καθορισμένο πρότυπο του λεπτού και ωραίου σώματος. Το body shaming είναι μία από τις πιο κοινές μορφές σχολικού εκφοβισμού κατά την παιδική και εφηβική ηλικία, επηρεάζοντας εξίσου τα δύο φύλα (nutriplace.gr).
Αυτή η μορφή εκφοβισμού, έχει σοβαρές συνέπειες στη ζωή των ατόμων. Έχετε σκεφτεί ποτέ, πως νιώθει ένα άτομο που δέχεται συνέχεια σχόλια για την εμφάνισή του, κυρίως όταν βρίσκεται στην παιδική ή την εφηβική ηλικία; Είναι σίγουρο ότι τα σχόλια αυτά «δημιουργούν» ένα πλήγμα στην αυτοεκτίμηση και στην αυτοεικόνα του, με το άτομο να αναπτύσσει έντονη ανασφάλεια, εσωστρέφεια, χαμηλή αυτοεκτίμηση, ψυχοσυναισθηματικές διαταραχές, καθώς και αντικοινωνικές συμπεριφορές που σχετίζονται με την εσωτερίκευση του στίγματος που βιώνει. Δεν είναι επίσης λίγες οι περιπτώσεις, όπου τα άτομα υιοθετούν επικίνδυνες συμπεριφορές, ώστε να ανταποκρίνονται σε πρότυπα ομορφιάς, φθάνοντας ακόμα και σε ακραίες δίαιτες, στις οποίες η διατροφή «αντικαθίσταται» από συμπληρώματα. Άλλη μία μορφή διατροφικών διαταραχών είναι και η ανορεξία, η οποία συγκαταλέγεται ανάμεσα στις κύριες αιτίες θανάτου στα έφηβα κορίτσια και συνδέεται συχνά και με φαινόμενα κατάχρησης εξαρτησιογόνων ουσιών, οδηγώντας σε φαινόμενα εθισμού, με δυσμενείς συνέπειες για τη σωματική, ψυχική και κοινωνική υγεία.
Ανάλογο αντίκτυπο έχει και σε κοινωνικό επίπεδο. Σκεφτείτε για μία στιγμή, ποιες είναι οι σκέψεις και τα συναισθήματα ενός παιδιού, που βρίσκεται στην παιδική ηλικία, όταν βλέπει να προβάλλεται και να προωθείται μία συγκεκριμένη εικόνα από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Μία εικόνα που σε πολλές περιπτώσεις αναπαράγεται και μέσα από την οικογένεια, «Μην τρως και άλλο γλυκό αν δεν θες να καταντήσεις σαν τη Χριστίνα», «Σταμάτα να τρως γιατί δεν θα σου χωράει τίποτα» και άλλες παρόμοιες εκφράσεις. Εκφράσεις που αντιστοιχούν σε καθορισμένα κοινωνικά πρότυπα ομορφιάς και εμφάνισης και τα οποία «μετατρέπονται» σε κριτήρια κοινωνικής κατηγοριοποίησης και ταξινόμησης, μία διαφορετική μορφή κοινωνικών ανισοτήτων και στιγματισμού. Ένα είδος κοινωνικής κατηγοριοποίησης που «καθορίζει» άτυπα τα όρια ομορφιάς και ασχήμιας, σηματοδοτώντας το είδος της κοινωνίας που επιθυμούμε.
Αλήθεια ποιο είδος κοινωνίας επιθυμούμε; Έχετε σκεφτεί ότι με αυτό τον τρόπο συμβάλλουμε στην αναπαραγωγή ενός φαύλου κύκλου ενοχών, μιμητισμού και χαμηλής αυτοεκτίμησης; Στην πραγματικότητα «εκπαιδεύουμε» παιδιά με εύθραυστη ψυχοσυναισθηματική υγεία. Παιδιά που εστιάζουν στην εξωτερική τους εμφάνιση, ακολουθώντας συχνά, μη ρεαλιστικά πρότυπα για το γυναικείο φύλο, αλλά κυρίως μία γενιά που «μαθαίνει» να κριτικάρει, να σνομπάρει και να εμμένει σε επιφανή πράγματα. Μία γενιά όπου οι ρόλοι θύτη και θύματος εναλλάσσονται. Γινόμαστε όλοι συνένοχοι αυτού του φαινομένου, με ότι αυτό σημαίνει για την ενήλικη ζωή τους και κατ’ επέκταση την κοινωνική τους ζωή.
Υπάρχει λύση;
Η λύση του body shaming βρίσκεται ακριβώς στις αιτίες που το δημιουργούν. Η διαρκή αναζήτηση της επιβεβαίωσης και η «εύθραυστη αυτοεκτίμηση» συνιστούν βασικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης. Είναι ωστόσο στο χέρι μας, να περάσουμε από το «body shaming» στο «body loving». Αρκεί, να αποκτήσουμε αυτογνωσία, την αυτοεικόνα μας, να μάθουμε να αγαπάμε τον εαυτό μας.
Το γεγονός αυτό μπορεί να επιτευχθεί μέσα από την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση σε αυτά τα ζητήματα, στα οποία καίριο ρόλο θα έχουν βασικοί φορείς κοινωνικοποίησης, όπως η οικογένεια, το σχολείο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης. Θα πρέπει να διδάξουμε στα παιδιά μας, αλλά και σε εμάς τους ίδιους, τη σημασία του να σεβόμαστε το σώμα μας. Ένας σεβασμός που στηρίζεται στην αποδοχή και στην απόλαυση, έχοντας πρωτίστως αποδεχθεί και συμφιλιωθεί με τα ελαττώματα και τις κακίες μας.
Επομένως, σκέψου για μια στιγμή τι είναι αυτό που δεν σε ευχαριστεί πάνω σου. Είναι το σώμα σου ή είναι το σώμα σου, όταν το συγκρίνεις με κάποιο άλλο; Έχεις σκεφτεί μήπως το σώμα σου έχει γίνει «σάκος του μποξ» για το καθημερινό σου άγχος; Μήπως ήρθε η ώρα απλά να απεγκλωβιστείς από στερεοτυπικές αντιλήψεις ομορφιάς και να αναζητήσεις την αξία των πραγμάτων; Πρέπει να κατανοήσεις ότι η εξωτερική εμφάνιση είναι κάτι πρόσκαιρο. Αυτό που αναζητάς είναι η πραγματική ομορφιά που «πηγάζει» από το χαρακτήρα του κάθε ανθρώπου, αναδεικνύοντας ουσιαστικά τη μοναδικότητά του. Πόσο βαρετή άλλωστε, θα ήταν η ζωή αν ήμασταν όλοι ίδιοι;
Αναθεώρησε τη ζωή και τους στόχους σου. Αναδημιούργησε την εικόνα του σώματός σου και εξωτερίκευσε τη μοναδικότητά σου, μαζί με τις ατέλειες και τις αδυναμίες. Υιοθέτησε νέες σκέψεις, νέες συνήθειες και απέφυγε τη συναναστροφή με αρνητικούς ανθρώπους. Πρόκειται για μία τελείως διαφορετική τακτική που θα διασφαλίσει στην πράξη, την ευτυχία και την αυτοεκτίμηση, σε προσωπικό και σε κοινωνικό επίπεδο, έστω και αν το νούμερο που φοράς είναι πλέον το Large!
