Με αφορμή τα τελευταία γεγονότα που συμβαίνουν στη χώρα μας σχετικά με τις αποκαλύψεις περιστατικών σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης, επανέρχεται το ζήτημα της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης. Ένα θέμα που αν και απασχολεί χιλιάδες νέους, συνεχίζει να προσκρούει σε στερεοτυπικές αντιλήψεις και προκαταλήψεις. Μία αντίδραση που είναι άμεσα συνυφασμένη με το κοινωνικό γίγνεσθαι και κυρίως με τη δομή της ίδιας της κοινωνίας. Για την ελληνική κοινωνία το σεξ και γενικότερα η σεξουαλικότητα του ατόμου, συνεχίζουν να συνιστούν ένα θέμα ταμπού. Μία συζήτηση που συνειδητά «απουσιάζει» επιμελώς από τα περισσότερα σπίτια, με τους γονείς να περιορίζονται στην μερική αναπαραγωγή των έμφυλων ρόλων και συμπεριφορών. Ένα ζήτημα που εκλείπει από το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, με την Ελλάδα να είναι μία από τις ελάχιστες ευρωπαϊκές χώρες, που δεν έχει εντάξει στο επίσημο ωρολόγιο εκπαιδευτικό της πρόγραμμα, το μάθημα της σεξουαλικής αγωγής, επιβεβαιώνοντας με αυτό τον τρόπο το συντηρητισμό, που διέπει το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα
Οι συνέπειες αυτής της «απουσίας» είναι πολλαπλές, επηρεάζοντας σαφώς όλο το φάσμα της προσωπικής και κοινωνικής ζωής του ατόμου. Το ερώτημα βέβαια που προκύπτει, είναι όταν δύο από τους βασικότερους θεσμούς στη ζωή ενός παιδιού δεν του παρέχουν τις απαραίτητες πληροφορίες για τη σεξουαλικότητά του, τότε που μπορεί να απευθυνθεί αυτό το παιδί; Επιπλέον, ποιος μπορεί να εγγυηθεί ότι οι πληροφορίες αυτές είναι έγκυρες, σωστές και το σημαντικότερο, τι αντίκτυπο έχει όλη αυτή η κατάσταση όχι μόνο στη μελλοντική σεξουαλική του ζωή, αλλά και στην κοινωνικοποίησή του;
Η σεξουαλική αγωγή μπορεί να προλαμβάνει φαινόμενα σεξουαλικής κακοποίησης;
Το 1964 επί κυβερνήσεως Γ. Παπανδρέου τίθεται για πρώτη φορά το ζήτημα της σεξουαλικής αγωγής, με τον τότε Γενικό Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας να αναφέρεται στην ένταξή της στο εκπαιδευτικό πρόγραμμα. Πενήντα χρόνια σχεδόν μετά, το θέμα αυτό περιορίζεται σε ορισμένες ενημερωτικές εκδηλώσεις, στη διεξαγωγή εργαστηρίων και των διαφόρων πρότζεκτ. Μόλις φέτος, υπήρξε η πιλοτική του εφαρμογή σε κάποια σχολεία της χώρας, με τον Πρωθυπουργό να εξαγγέλλει την επέκτασή του σε όλα τα σχολεία της χώρας από τον Σεπτέμβριο. Καθ’όλη αυτή την περίοδο και ήδη από τη δεκαετία του 1980, όπου το AIDS έμοιαζε με μία παγκόσμια μάστιγα, έρευνες επισήμαιναν την απουσία πληροφόρησης και ενημέρωσης των μαθητών για τη σεξουαλικότητα και το AIDS. Ένα κενό που φαίνεται να «καλυπτόταν» σε μεγάλο βαθμό από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και έπειτα από το διαδίκτυο! Αξίζει βέβαια να επισημανθεί, ότι το 2008 έγινε απόπειρα εισαγωγής της σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης στα ελληνικά σχολεία μέσω δύο σχολικών εγχειριδίων, όπου παρά το ότι εγκρίθηκαν από το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και τυπώθηκαν, δεν έφτασαν ποτέ στα χέρια των μαθητών!
Προφανώς και η όποια συζήτηση προϋποθέτει αρχικά, τον απεγκλωβισμό της σεξουαλικότητας από διάφορα στερεότυπα και ταμπού. Στάσεις και συμπεριφορές που είναι έκδηλες στην ελληνική κοινωνία και αναπαράγονται από επίσημους φορείς, όπως και από τους λειτουργούς της.
Η σεξουαλικότητα αποτελεί ένα φυσικό, αναπόσπαστο μέρος της προσωπικής ταυτότητας του κάθε ατόμου και σχετίζεται άμεσα με τη σωματική, συναισθηματική, πνευματική και διαπροσωπική εξέλιξη του. Θεωρείται ένα από τα ουσιαστικότερα στοιχεία της αυτοαντίληψης και έκφρασης του ατόμου που διαμορφώνεται μέσα από ένα σύνολο βιολογικών, βασικών αναγκών, σε συνάρτηση με ψυχολογικούς, κοινωνικούς, ηθικούς, θρησκευτικούς και πολιτισμικούς παράγοντες. Με αυτή την έννοια η οποιαδήποτε άρνησή της έχει αντίκτυπο στην αυτοεκτίμηση και στην αυτοεικόνα του, επηρεάζοντας όλο το φάσμα της σωματικής και ψυχικής υγείας του. Θα πρέπει βέβαια να επισημανθεί, ότι οι έννοιες της σεξουαλικής ταυτότητας και συμπεριφοράς δεν ταυτίζονται, με αυτή του φύλου (Μουζάκη,2019).
Τα θέματα αυτά, όπως και πολλά άλλα που αφορούν το ανθρώπινο σώμα, τις βιολογικές λειτουργίες της αναπαραγωγής, τις σχέσεις των φύλων και τους πιθανούς κινδύνους που μπορούν να προκύψουν μέσω της σεξουαλικής δραστηριότητας, να εντάσσονται στη θεματολογία της σεξουαλικής αγωγής. Σκοπός της σεξουαλικής αγωγής είναι η προαγωγή της σεξουαλικής υγείας, όπου, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, αφορά ζητήματα γενικότερης σωματικής, πνευματικής και κοινωνικής ευεξίας και όχι αποκλειστικά και μόνο την απουσία ασθένειας ή αδυναμίας. Συνεπώς, τα σχολικά προγράμματα σεξουαλικής αγωγής και διαπροσωπικών σχέσεων επιδιώκουν να διαμορφώσουν σεξουαλικά μορφωμένα άτομα, σεξουαλικά υγιή και γνωστικά ενημερωμένα άτομα (Γερούκη,2011:29-30).
Η ελλιπής ενημέρωση σε αυτά τα θέματα οδηγεί στην υιοθέτηση λανθασμένων σεξουαλικών συμπεριφορών και προτύπων, καθώς και σε ανεπαρκή μέτρα αντισύλληψης. Έρευνες δείχνουν ότι η Ελλάδα βρίσκεται στην κορυφή της λίστας με τις διακοπές κυήσεων σε ολόκληρη την Ευρώπη. Το 22% των Ελληνίδων δηλώνουν ότι έχουν κάνει τουλάχιστον μία έκτρωση, όπου οι μισές από αυτές, και συγκεκριμένα το 10%, είναι έφηβες (Τρίγκα,2021). Σε μελέτη που διεξήχθη στη χώρα, σε δείγμα 1500 ατόμων ηλικίας 16-45 ετών, αναφορικά με τη διερεύνηση της γνώσης σε θέματα αντισύλληψης, διαπιστώθηκε ότι οι Έλληνες και Ελληνίδες παρουσιάζουν μία συγκεχυμένη και εσφαλμένη εικόνα για την αντισύλληψη, μιας και μόλις το 14,7% των ανδρών και το 30,6% των γυναικών ήταν σε θέση να απαντήσει σωστά τις μισές από τις ερωτήσεις που αφορούσαν θέματα αντισύλληψης. Μολονότι οι περισσότερες Ελληνίδες (70%) δηλώνουν ότι είναι επαρκώς ενημερωμένες για θέματα αντισύλληψης, αναπαραγωγής και σεξουαλικής υγείας, το 80% δεν γνωρίζει πότε είναι οι γόνιμες μέρες στο γυναικείο κύκλο (Tountas et al.,2004). Οι Χατζημιχαηλίδου και συν., 2010 κατέδειξαν ότι ένα ικανοποιητικό ποσοστό (59,7%) ατόμων που είχαν περιστασιακές σχέσεις δεν χρησιμοποιούν προφυλακτικό ή το πράττουν σπάνια, με το αντίστοιχο ποσοστό ατόμων που είχαν σταθερή σχέση και δεν είχαν χρησιμοποιήσει τον τελευταίο μήνα, να ανέρχεται στο 60,7%. Στην ίδια έρευνα επισημαίνεται επίσης, ότι 51% των αρρένων φοιτητών ΑΕΙ της Αθήνας δεν είχαν χρησιμοποιήσει προφυλακτικό ή το είχαν χρησιμοποιήσει με ασυνέπεια με περιστασιακούς συντρόφους κατά τη διάρκεια του προηγούμενου έτους.
Η παραπάνω εικόνα είναι αντιπροσωπευτική των αποτελεσμάτων που επιφέρει η ελλιπής σεξουαλική εκπαίδευση. Ένα κενό πληροφόρησης που καλύπτεται από τις παρέες, το διαδίκτυο και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και λιγότερο από την οικογένεια ή το σχολείο, δίχως αυτό να σημαίνει ότι οι πληροφορίες είναι απαραιτήτως αξιόπιστες και έγκυρες.
Ανάμεσα στα προβλήματα που προκύπτουν από την απουσία σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης είναι και η σεξουαλική κακοποίηση. Αυτό οφείλεται στο ότι η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση προετοιμάζει τους μαθητές σε ένα ευρύ φάσμα εννοιών και συμπεριφορών που σχετίζονται με τη σεξουαλική τους ζωή, ακόμα και για τυχόν προβλήματα, που ίσως κληθούν να διαχειριστούν. Το πιο σημαντικό είναι ότι ενημερώνει τα παιδιά για τα δικαιώματά τους, όπως και για τις λειτουργίες και τις ανάγκες του σώματός τους. Τους διδάσκει να λένε όχι, καθώς και να αναγνωρίζουν συμπεριφορές που σχετίζονται με παραβιάσεις του προσωπικού τους χώρου ή είναι κακοποιητικές. Τους μαθαίνει να σέβονται τον εαυτό τους, αλλά και τους άλλους. Μαθαίνουν την έννοια των ορίων, τόσο να θέτουν, όσο και να σέβονται, κυρίως όμως να μην φοβούνται να πουν όχι, σκεπτόμενοι τη γνώμη του άλλου! Με λίγα λόγια η σεξουαλική αγωγή προσφέρει στους νέους μία σφαιρική, ολοκληρωμένη και υγιή άποψη, όσον αφορά τη σεξουαλικότητά τους, το σεξ και τη σεξουαλική τους δραστηριότητα/συμπεριφορά.
Αυτό δεν σημαίνει ότι η σεξουαλική αγωγή περιορίζεται εντός του σχολικού περιβάλλοντος. Ο ρόλος του γονέα κρίνεται εξαιρετικά καθοριστικός, ακριβώς λόγω του ρόλου που διαδραματίζει στην κοινωνικοποίηση (πρωτογενής φορέας κοινωνικοποίησης). Οι γονείς θα πρέπει να συζητούν και να ακούνε τα παιδιά τους για το οτιδήποτε τα απασχολεί. Είναι λογικό, ιδίως όσο μεγαλώνουν και αντιλαμβάνονται τις διαφορές μεταξύ των δύο φύλων, να έχουν απορίες, τις οποίες καλούνται να απαντήσουν οι γονείς, ανάλογα με την ηλικία του παιδιού. Πάντα με ειλικρίνεια, χρησιμοποιώντας τις επιστημονικές ονομασίες των διαφόρων λειτουργιών και εξηγώντας τα όρια των διαπροσωπικών σχέσεων. Είναι σημαντικό να θυμούνται οι γονείς το ρόλο τους στην εκμάθηση των κοινωνικών αξιών και συμπεριφορών, αλλά και στην ομαλή γνωστική και ψυχοσυναισθηματική ανάπτυξη. Είναι δηλαδή οι σχέσεις εντός του οικογενειακού περιβάλλοντος που διαμορφώνουν σε μεγάλο βαθμό την αυτοεκτίμηση του ατόμου και τις μελλοντικές επιλογές του, βοηθώντας με αυτό τον τρόπο να έχει λιγότερες πιθανότητες να στοχοποιηθεί και να θυματοποιηθεί από κάποιον θύτη, «εκμεταλλευόμενος» ουσιαστικά την άγνοιά του. Συνεπώς η οποιαδήποτε ακραία συμπεριφορά ή τα επικριτικά σχόλια είναι πιθανό να οδηγήσουν στην αναπαραγωγή του έμφυλου χάσματος, των στερεοτυπικών αντιλήψεων, καθώς και στην υιοθέτηση λανθασμένων συμπεριφορών κατά την ενήλικη ζωή τους. Μην ξεχνάμε άλλωστε, ότι τα παιδιά μαθαίνουν για τη σεξουαλικότητά τους από τους γονείς τους, είτε συζητούν ανοικτά μαζί τους, είτε όχι (hamogelo.gr, 19.11.2020).
Συνοψίζοντας, η σημασία της σεξουαλικής αγωγής στη ζωή του κάθε ατόμου είναι αναμφισβήτητη. Στη χώρα μας δυστυχώς, τα ζητήματα αυτά συνεχίζουν να συνιστούν ταμπού για ένα μεγάλο μέρος της επίσημης Πολιτείας, εξαιτίας της «πουριτανικής υποκρισίας» που χαρακτηρίζει ακόμα και σήμερα την ελληνική κοινωνία του 21ου αιώνα. Θέματα που ενώ αποσιωπώνται επιμελώς από τη δημόσια εκπαίδευση, γίνονται θέματα συζήτησης παντού, στις παρέες, στα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και στο διαδίκτυο, όπου οι πληροφορίες δεν είναι πάντα σωστές, έγκυρες και αξιόπιστες. Μία κατάσταση που έχει ως συνέπεια να «διαστρεβλώνει» την πραγματικότητα, να συγχέει και να επηρεάζει την σεξουαλική ταυτότητα των ατόμων, με ότι αυτό συνεπάγεται για την προσωπική τους ζωή, την αυτοεικόνα και την αυτογνωσία τους.
Απαντώντας τώρα στο αν αρκούν τα μαθήματα σεξουαλικής αγωγής στο σχολείο για να προλάβουν κακοποιητικές συμπεριφορές, η απάντηση είναι απλή. Συμβάλλουν σε μεγάλο βαθμό, αλλά δεν είναι πανάκεια. Χρειάζεται συντονισμένη και οργανωμένη ενημέρωση από όλους τους φορείς κοινωνικοποίησης, που εμπλέκονται στη ζωή του παιδιού, με το Κράτος μέσω των λειτουργών του, να διασφαλίζει την ποιότητα και την πρόσβαση σε αυτές τις πληροφορίες. Μόνο με τη σωστή ενημέρωση και πληροφόρηση για ζητήματα σεξουαλικότητας μπορούμε να μιλάμε για υγιείς και ασφαλείς πολίτες, διασφαλίζοντας με αυτό τον τρόπο την κοινωνική συνοχή και ανάπτυξη.
Πηγή: csii.gr
