Είναι ευρέως γνωστό, ότι ένα μεγάλο μέρος της Πολιτιστικής Κληρονομίας της χώρας μας δεν βρίσκεται στην Ελλάδα. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα, θα μπορούσε εύκολα να σκεφτεί κανείς, ότι είναι ο Γλυπτός διάκοσμος του Παρθενώνα, που αφαιρέθηκε από τον Λόρδο Έλγιν και βρίσκεται σήμερα στο Βρετανικό Μουσείο. Εκτός, όμως από τα Μάρμαρα του Παρθενώνα, για τα οποία σας έχω ξανά μιλήσει και σε προηγούμενο άρθρο μου, δυστυχώς, υπάρχουν ακόμη πολλά αρχαιολογικά ευρήματα του πολιτισμού μας, τα οποία δεν βρίσκονται στην χώρα μας. Έτσι, σήμερα αποφάσισα να σας μιλήσω για τις πιο σπουδαίες ελληνικές αρχαιότητες, εκτός από τον Γλυπτό Διάκοσμο του Παρθενώνα, που “φυλάσσονται”μακριά από την πατρίδα στην οποία δημιουργήθηκαν.
Η “θλιμμένη” Καρυάτιδα του Ερέχθειου| Βρετανικό Μουσείο.
Εκτός λοιπόν, από τον Γλυπτό Διάκοσμο του Παρθενώνα που βρίσκεται στο Βρετανικό Μουσείο, ο Λόρδος Έλγιν, αφαίρεσε από τον Ιερό βράχο της Ακρόπολης,μία εκ των έξι Καρυάτιδων, που στήριζαν περήφανα το Ερέχθειο. Η κόρη αυτή έφυγε χωρίς την θέληση της, μακριά από τις αδερφές της και βρίσκεται σήμερα μόνη της, κάτω από μια γυάλινη οροφή, σε μια κρύα αίθουσα στο Βρετανικό Μουσείο του Λονδίνου μαζί με τον Γλυπτό Διάκοσμο του Παρθενώνα.
Η φτερωτή Νίκη της Σαμοθράκης και η καλλονή Αφροδίτη της Μήλου |Μουσείο του Λούβρου.
Όπως σας είχα αναφέρει και στο άρθρο μου για το Μουσείο Λούβρου, δύο από τα εκθέματα που κλέβουν την παράσταση της Mona Lisa, είναι η Νίκη της Σαμοθράκης και η Αφροδίτη της Μήλου. Μέσα σε ένα τεράστιο αχανές μουσείο, η φτερωτή Νίκη και η πανέμορφη Αφροδίτη, πρωταγωνιστούν και αφήνουν άφωνο στην θέαση τους τον επισκέπτη. Η Νίκη η οποία είναι τοποθετημένη πάνω σε μία μαρμάρινη πλώρη βρίσκεται μακριά από το σημείο που ανακαλύφθηκε το Ιερό των Μεγάλων Θεών της Σαμοθράκης. Η καλλονή Αφροδίτη από την άλλη, το πασίγνωστο αυτό άγαλμα της Ελληνιστικής Εποχής, που βρέθηκε το 1820 σε μια αγροτική περιοχή τη Μήλου, σήμερα κοσμεί μία από τις κύριες αίθουσες του Λούβρου. Θυμάμαι, ακόμη την στιγμή καθώς ανέβαινα τα σκαλιά μέσα στο Λούβρο για να φτάσω στην Νίκη και έψαχνα με μανία την αίθουσα που βρισκόταν η Αφροδίτη.
Όταν βρέθηκα επιτέλους μπροστά τους, το θέαμα ήταν απερίγραπτο όπως και τα συναισθήματα μου. Εκτός ότι ξεχείλιζα από υπερηφάνεια, για την ιστορία και τον πολιτισμό μας, ταυτόχρονα,ένιωθα και μια απερίγραπτη ευγνωμοσύνη και τύχη που κατάφερα να δω επιτέλους από κοντά δύο από τα σπουδαιότερα αγάλματα της πολιτισμικής μας κληρονομιάς,δυστυχώς όμως χιλιόμετρα μακριά από τον τόπο που της γέννησε .
Βωμός του Ναού του Διός της Περγάμου | Μουσείο της Περγάμου Βερολίνο.
Ο βωμός της Περγάμου είναι ένα από τα σπουδαιότερα γλυπτά της Ελληνιστικής Εποχής. Η Πέργαμος βρισκόταν στην Μ.Ασία και δημιουργήθηκε με πρότυπο την Αθήνα. Εκεί είχε κτιστεί και ο Ναός του Δία, από τον οποίο ξεχώρισε η μνημειακών διαστάσεων ανάγλυφη ζωοφόρος. Το 1978 μετά από ανασκαφές Γερμανών στην περιοχή και ύστερα από διαπραγματεύσεις με τη κυβέρνηση της Τουρκίας, το πλήθος των μνημείων που είχαν έρθει στο φως,ο βωμός και ζωοφόρος του Ναού του Δία, πέρασαν στην κυριότητα του Μουσείου της Περγάμου στο Βερολίνο.
Ο Δισκοβόλος του Μύρωνα και το Σύμπλεγμα του Λαοκόοντος| Μουσείο Βατικανού Ρώμη
Μπορεί ο πρωτότυπος χάλκινος Δισκοβόλος του Μύρωνα να μην διασώζεται, το ρωμαϊκό όμως αντίγραφο του βρίσκεται σήμερα στο Μουσείο του Βατικανού της Ρώμης. Ο περίφημος νεαρός αθλητής, που έχει αποτυπωθεί από τον καλλιτέχνη λίγο πριν την εκτέλεση της βολής, είναι ένα από τα χαρακτηριστικά παραδείγματα της ελληνικής γλυπτικής που αγγίζουν τον ρεαλισμό.
Είμαι βέβαιη, ότι κάπου έχετε ξανά δει, το σχεδόν ζωντανό Σύμπλεγμα του Λαοκόντος. Το μνημειακών διαστάσεων γλυπτό σύμπλεγμα της Ύστερης Ελληνιστικής Εποχής, που αναπαριστά τον Τρώα ιερέα Λαοκόοντα και τους γιούς του Αντιφάντη και Θυμβραίο να στραγγαλίζονται από φίδια,χαρακτηριστικό μέρος από επεισόδιο του Ομηρικού Έπους. Ανήκει στην ίδια κατηγορία με τον Δισκοβόλο, των ρωμαϊκών δηλαδή αντιγράφων και βρίσκεται και αυτό μακριά από την χώρα μας.
Ο κυκλαδίτης “Αρπιστής” της Κέρου | Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης
Στην άλλη άκρη της γης, χιλιόμετρα μακριά από τις “΄κατάλευκες” Κυκλάδες, στην πόλη που δεν κοιμάται ποτέ, βρίσκεται ένα πρότυπο ειδώλιο του Κυκλαδικού Πολιτισμού ο περίφημος Αρπιστής. Ο Αρπιστής, ένα από τα ωραιότερα και πιο γνωστά έργα του κυκλαδικού πολιτισμού, έφυγε από το σπίτι του την Κέρο και βρίσκεται έως και σήμερα στο Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης. Το κυκλαδικό ειδώλιο απεικονίζει μια καθισμένη ανδρική μορφή μουσικού, που θεωρείται πρότυπο ειδώλιο της Κυκλαδικής Τέχνης, καθώς απεικονίζει μία από τις αρχαιότερες έως και σήμερα,γνωστές παραστάσεις μουσικών.
Όσα σας ανέφερα παραπάνω, είναι μερικά από τα πιο χαρακτηριστικά παραδείγματα της Πολιτισμικής μας Κληρονομίας, που έχουν φύγει χωρίς την θέληση τους χιλιόμετρα μακριά από τη χώρα στην οποία γεννήθηκαν και το πιο πιθανόν είναι να μην επιστρέψουν ποτέ σε αυτή. Το θέμα του επαναπατρισμού των αρχαιοτήτων, είναι ένα από τα βασικά προβλήματα που βιώνει εδώ και πολλά χρόνια ο πολιτισμός μας και ένα αγκάθι στην ψυχή κάθε έλληνα. Ο επαναπατρισμός του Γλυπτού Διακόσμου του Παρθενώνα δεν είναι το μόνο κομμάτι της πολιτιστικής μας κληρονομίας που αποκόπηκε βίαια από την χώρα που το δημιούργησε. Οι πιθανότητες για την επιστροφή των παραπάνω αρχαιοτήτων, δυστυχώς είναι ελάχιστες έως και ανύπαρκτες. Βέβαια, υπάρχουν και τα παραδείγματα των τελευταίων ετών, όπως ο επαναπατρισμός του θραύσματος του Fagan από το Μουσείο του Βατικανού και ο «Γυρισμός» των 15 σπάνιων κυκλαδικών ειδωλίων από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης μας δείχνουν ότι πάντα υπάρχει ελπίδα.
Δεν ξέρω αν ποτέ το όνειρο της Μελίνας Μερκούρη, η επιστροφή δηλαδή, του γλυπτού Διακόσμου του Παρθενώνα, γίνει ποτέ πραγματικότητα, αν οι Καρυάτιδες του Ερεχθείου θα ξανασμίξουν με την αδερφή τους και από 5 γίνουν 6, αν η Αφροδίτη, η Νίκη και ο Αρπιστής επιστέψουν στα νησιά τους, πάντως εμείς οφείλουμε να μιλήσουμε στα παιδιά μας για αυτά και να μην πάψουμε ποτέ να ελπίζουμε ότι κάποια ημέρα θα επιστέψουν πίσω εκεί που ανήκουν, στην Ελλάδα!
