Σήμερα με αφορμή την ολοκλήρωση των εκδηλώσεων που πραγματοποιήθηκαν, για την τελετή έναρξης της « 2023 Ελευσίς, του θεσμού της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης», αποφάσισα να σας μιλήσω για την ιστορία μίας εκ των σημαντικότερων και ιστορικότερων πόλεων της χώρας μας, μια πόλη μόλις λίγα λεπτά μακριά πόλη από την Αθήνα, την Ελευσίνα.
Η Ελευσίνα, βρίσκεται μόλις 21 χλμ δυτικά της Αθήνας, είναι μια πόλη που με την πρώτη ματιά που θα την δεις, αντικρίζεις τα φουγάρα των εργοστασίων, τα φορτηγά πλοία και τις βιομηχανίες, δίνοντας την εικόνα μιας άκρως βιομηχανοποιήμενης περιοχής που συμβάλει και αυτή στην οικολογική καταστροφή του πλανήτη μας. Αυτή είναι η πρώτη εντύπωση που μπορεί εύκολα να σχηματίσει κάποιος ερχόμενος σε μια πρώτη επαφή με την πόλη της Ελευσίνας, όμως η Ελευσίνα δεν είναι μόνο αυτό.
Πρωτού περάσω σε περισσότερες λεπτομέρειες θέλω πρώτα , να κάνω τον συνήγορο του διαβόλου και να εξηγήσω – δικαιολογήσω, γιατί ένας άνθρωπος μπορεί με μεγάλη ευκολία να σχηματίσει την παραπάνω άποψη για την πόλη της Ελευσίνας. Η βιομηχανική αυτή εικόνα της πόλης οφείλεται σε εξέλιξη της πόλης ξεκίνησε την δεκαετία του 1880, όταν τα αδέρφια Λύσανδρος και Εμμανουήλ Τρικούπης ιδρύουν εκεί το Σανώπειο, γνωστό αλλιώς ως Παλαιό Ελαιουργείο Ελευσίνας, ενώ τα επόμενα χρόνια ακολούθησαν η βιομηχανία τσιμέντου ΤΙΤΑΝ, τα οινοπνευματοποιεία ΒΟΤΡΥΣ και ο ΚΡΟΝΟΣ. Σε αυτούς λοιπόν τους παράγοντες πηγάζουν τα φουγάρα και τα εργοστάσια που οδηγούν στη βιομηχανοποιημένη εικόνα που έχουμε για την περιοχή της Ελευσίνας, όμως Ελευσίνα δεν είναι μόνο αυτό.
Η Ελευσίνα έχει μια μεγάλη ιστορία , η οποία ξεκινάει από την αρχαιότητα και συγκεκριμένα από το 1600 π.Χ, καθώς ήταν μια από τις πέντε Ιερές πόλεις τις αρχαιότητας στην οποία λάμβαναν χώρα και τα Ελευσίνια Μυστήρια, μια από τις μεγαλύτερες γιορτές της αρχαιότητας, μέσα από την οποία έφταναν στην πόλη χιλιάδες προσκυνητές από όλο τον κόσμο.
Τι ήταν λοιπόν αυτά τα Ελευσίνια Μυστήρια;
Πριν περάσουμε σε περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τα Ελευσίνια Μυστήρια, πρέπει πρώτα να γνωρίζουμε τον μύθο που σχετίζεται άμεσα με αυτά. Όπως συμβαίνει με κάθε αρχαία πόλη, έτσι και η Ελευσίνα συνδέεται άμεσα με μια μυθολογική αφήγηση/ αναφορά. Πιο συγκεκριμένα, στην πόλη αυτή διέμεινε η θεά Δήμητρα, η οποία, στην αρχή, μεταμφιεσμένη, εργάστηκε ως παιδαγωγός στο παλάτι του βασιλιά Κελέου , όμως στην συνέχεια που η θεϊκή ταυτότητα της αποκαλύφθηκε ζήτησε να χτιστεί προς τιμήν της ένας Ναός μέσα στον οποίο κλείστηκε και θρήνησε τον χαμό της κόρης της, Περσεφόνης από τον Πλούτωνα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι τον χρόνο του εγκλεισμού της δεν φύτρωσε κανένας σπόρος. Ο βασιλιάς των θεών Δίας, έστειλε τον πιστό αγγελιοφόρο του, τον Ερμή στον Πλούτωνα για να βρεθεί μια λύση. Έτσι, συμφωνήθηκε η Περσεφόνη να μένει τον μισό χρόνο στον Πάνω Κόσμο με την μητέρα της και τον υπόλοιπο μισό στον Κάτω Κόσμο με τον σύζυγο της, Πλούτωνα. Με αυτό τον τρόπο η θεά επέτρεψε ξανά στην Γη να καρποφωρήσει και τους μήνες που η Περσεφόνη ήτανε στη Γη υπήρχε καλοκαιρία. Στην Ελευσίνα, λοιπόν, σύμφωνα με τον μύθο, εμφανίστηκαν για πρώτη φορά και τα δημητριακά, ενώ αξίζει να πούμε ότι τα καλύτερα δημητριακά τα είχε πάντοτε το Θριάσιου Πεδίον, δηλαδή ο κάμπος της Ελευσίνας.
Αυτή ήταν η σχέση της πόλης της Ελευσίνας με το Ολύμπιο δωδεκάθεο και τον μύθο. Τώρα σχετικά με τα Ελευσίνια Μυστήρια που σας ανέφερα παραπάνω, ήταν μια γιορτή ιερή και μυστική, η οποία διαδραματιζόταν όταν η Περσεφόνη επέστρεφε στον Κάτω Κόσμο και τον σύζυγό της. Παρόλο που η τέλεση του γινόταν από παλαιότερα, ξεχωριστή θέση στην θρησκευτική ζωή της Αθήνας απέκτησαν κατά την Κλασική Περίοδο. Δυστυχώς, μολονότι υπάρχουν πλήθος αναφορών, σε επιγραφές στις προσωπογραφίες των ιερών, στις αναπαραστάσεις της τέχνης αλλά και από τους αρχαίους συγγραφείς, οι πληροφορίες που έχουμε για τα Ελευσίνια Μυστήρια και την διεξαγωγή της τελετής τους είναι περιορισμένες. Αυτό δεν συνέβη τυχαία, όπως σας ανέφερα και παραπάνω ήταν μια γιορτή που τελούνταν υπό άκρα μυστικότητα, αφού οι μυημένοι δευσμεύονταν να μην κοινοποιήσουν όσα διαδραματιζόντουσαν, ταυτόχρονα και η ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ και οι νόμοι της Αθηναϊκής Πολιτείας απαγόρευαν να αποκαλυφθεί παραμικρή πληροφορία για αυτά. Οι πιο σημαντικές πληροφορίες που έχουμε για αυτά είναι ότι η γιορτή των Μυστηρίων τελούνταν κάθε χρόνο το μήνα Βοηδρομιώνα, δηλαδή στο τέλος του σημερινού Σεπτέμβρη, η διοργάνωση τους ανατίθετο σε δύο ονομαστές οικογένειες, τους Ευμολπίδες και τους Κύρηκες.
Ακόμη, δικαίωμα συμμετοχής είχαν εκτός από τους πολίτες οι γυναίκες, οι δούλοι και οι ξένοι, η μύηση δεν ήταν βασική προϋπόθεση για την συμμετοχή στην γιορτή αλλά προσωπική επιλογή του καθενός που πραγματοποιούταν είτε στην Ελευσίνα είτε στο Ελευσίνιο της Αγοράς των Αθηνών. Σχετικά με την διαδικασία της μύησης, η μύηση αποσκοπούσε στην συμφιλίωση του ανθρώπου με τον θάνατο και την προσδοκία της μεταθανάτιας ζωής.
Η Ελευσίνα από το 1975 και μετά, συνεχίζει να πρωταγωνιστεί στα πολιτιστικά δρόμωνα της χώρας μας, διοργανώνει τα ΑΙΣΧΥΛΕΙΑ , μια κορυφαία πολιτιστική εκδήλωση προς τιμήν του τραγικού ποιητή Αισχύλου η οποία πραγματοποιείται την ίδια εποχή που τελούνταν και τα Ελευσίνια Μυστήρια , τον Σεπτέμβριο.
Φτάνοντας όμως στο σήμερα, στην σύγχρονη πόλη της Ελευσίνας, τα περισσότερα εργοστάσια έχουν σιγάσει, στέκονται πλέον μόνο ως μνημεία βιομηχανικής αρχιτεκτονικής κληρονομίας δίπλα στα αρχαία μνημεία της πολιτιστικής κληρονομίας της χώρας μας. Η πόλη της Ελευσίνας έχει αφήσει ανεξίτηλο το έμβλημα της στην ιστορία, συνεπώς η επιλογή της ως πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης, της αξίζει δικαιωματικά. Οι πομπές, οι διαδρομές προς την ιερή πόλη και το ιερό , η σύνδεση του κάτω κόσμου με τον πάνω είναι μερικά μόνο από τα μοναδικά χαρακτηριστικά αυτής της γιορτής με όνομα « Ελευσίς Πολιτιστική Πρωτεύουσα 2023». Η Ελευσίνα, λοιπόν που βρίσκεται μια ανάσα μακριά από την Αθήνα , θα φωτιστεί ξανά , χάρη στον πολιτισμό που δίνει φως σε αυτό που είναι δίπλα σου και και το γνωρίζεις.
